نام بیماری: بید سیب زمینی

• لاروها وارد برگ های جوان می شوند و در غده ها تونل ایجاد می کنند.

• ساقه ها ضعیف و گاه شکسته شده و سبب مرگ گیاه می شوند.

• غده ها می پوسند و بوی نامطبوعی منتشر می کنند.

بید سیب زمینی می تواند از گیاهان مختلفی از خانواده سولاناسه تغذیه می کند، اما سیب زمینی را بیشتر ترجیح می دهد. لاروها به برگ های سیب زمینی، ساقه، دمبرگ و غده ها (در مزرعه یا انبار) حمله می کنند. آنها بافت های داخلی برگ ها را بدون آسیب به اپیدرم می خورند و تاول های شفاف از خود بر جای می گذارند. ساقه ها ضعیف و گاها شکسته شده و سبب مرگ گیاه می شوند. لاروها از طریق چشم های (جوانه ها) سیب زمینی وارد آن می شوند و تونل های باریکی در امتداد سطح غده ایجاد می کنند و یا اینکه تونل های عمیق و بی شکلی را در بافت های درونی پدید می آورند. فضولات ناشی از تغذیه لاروها در نقطه های ورودی آنها قابل مشاهده است که محلی برای ورود بیماری های قارچی و باکتریایی فراهم می کند.

شب پره بالغ آفت بید سیب زمینی دارای بدن کشیده و خاکستری رنگ، شاخک های دراز، بال های جلویی باریک و قهوه ای رنگ با نقاط تیره ی پراکنده در آن و بال های عقبی خاکستری روشن با کناره های (fringes) بلند می باشد. این آفت غالبا شب فعال است و جذب نور می شود. تخم ها بطور انفرادی و یا دسته ای بر روی برگ ها و یا بر روی جوانه های غده در خاک های خشک گذاشته می شوند. تخم ها درصورتیکه که دمای هوا برای یک مدت طولانی کمتر از 4 درجه سانتی گراد باشد، تفریخ نمی شوند. لاروها سر قهوه ای تیره رنگ دارند و بدن آنها از قهوه ای روشن تا صورتی است. آنها به درون دمبرگ ها، شاخه های جوان یا رگبرگ ها و سپس به درون غده ها نفوذ می کنند و تونل های بی شکلی بوجود می آورند. دمای بهینه برای چرخه زندگی آنها 25 درجه سانتیگراد است ولی می توانند دمای بین 15 تا 40 درجه سانتیگراد را نیز تحمل کنند. سله های موجود در خاک های خشک، محل مطلوبی برای بقای لاروهاست.

به منظور تیمار غده های آلوده به لاروهای بید سیب زمینی می توان از سوسپانسیون آبی گونه های مختلف نماتدهای بیمارگر حشرات از جنس استینرنما و هترورابدیتیس استفاده کرد که منجر به مرگ و میر 90 درصدی آفت شده است. در ایران آغشتن غده های آلوده به فراورده تجاری نماتد Steinernema carpocapsa 86% با غلظت شش گرم در ليتر در کنترل آفت به میزان 69 تا 72 درصد موثر بوده است. در برخی مناطق زمانی که فرمولاسیون های تجاری حاوی عامل بیولوژیک Bt (Bacillus thuringiensis) در دمای 10 تا 25 درجه سانتیگراد به میزان 5 گرم در یک کیلوگرم غده به کار برده شد، کنترل خوبی روی این آفت نشان داد. کاربرد چای به عنوان یک ماده افزودنی در افزايش كارايی و ماندگاری حشره كش بيولوژيک گرانولوويروس روی بيد سيب زمينی توانست 93.52 درصد مرگ و میر در لاروهای سن دوم بید سیب زمینی ایجاد کند. روغن پوست پرتقال منجر به کاهش زادآوری بید سیب زمینی می شود. هرچه دوز روغن گیاهی یا زمان در معرض قرارگیری آفت افزایش یابد، تولید تخم و زنده مانی آن کاهش بیشتری را نشان می دهد. برای سمپاشی انبارهای خالی می توان از آفت کش آزادیراختین به میزان 5 میلی لیتر در لیتر و برای سمپاشی غده ها در انبار به میزان یک میلی لیتر در لیتر استفاده کرد. در انبارهایی که غده ها به صورت فله ای نگهداری می شوند، برای پوشش غده ها توصیه شده است تا از مخلوط آهک و خاکستر و ماسه استفاده شود. استفاده از کاه گندم، برگ اکالیپتوس و برگ اسطوخدوس نیز می تواند مانع تخم ریزی شب پره بید سیب زمینی شود. همچنین سمپاشی غده های سیب زمینی که به صورت فله ای انبار شده اند، با عصاره بذر ریحان، گل ابری و حشره کش آزادیراختین به نسبت یک در هزار در کاهش آلودگی غده در انبار موثر است.

کنترل تلفیقی با رویکرد پیشگیرانه به همراه کنترل بیولوژیک (در صورت وجود) را همیشه در نظر داشته باشید. از آنجایی که این آفت در مزرعه و در انبار غده های سیب زمینی را آلوده می کند لذا می توان از سموم شیمیایی در مزرعه و در انبار برای کنترل آن استفاده کرد. ضدعفونی کردن غده ها پیش از کاشت با یک حشره کش تماسى نفوذى مانند دیازینون یا دورسبان، تا 98 درصد لاروها را از بین مى برد. استفاده از سموم دلتامترین، سایپرمترین و یا لامبداسای هالوترین در مزرعه قبل از برداشت محصول یا در زمان برداشت، می تواند در کاهش آلودگی موثر باشد. در صورت امکان بهتر است دیوارها، سقف و کف انبار قبل از انتقال غده ها با آفتکش مناسبی تیمار شود، به ویژه اگر در سال قبل، این آفت در انبار مشاهده شده باشد. در این خصوص سمپاشی انبار خالی با حشره کش های دلتامترین 2.5% (دسیس) به میزان 10 میلی لیتر در لیتر، آلفا سایپرمترین 10% (شف) به میزان 10 میلی لیتر در لیتر و یا آبامکتین 1.8% (ورتمیک) به میزان 0.5 میلی لیتر در لیتر توصیه می شود. همچنین به منظور محافظت غده ها در انبار و کاهش آلودگی آنها، پیشنهاد شده است تا غده ها با محلول حشره کش های دلتامترین 2.5% (دسیس) به میزان 0.2 میلی لیتر در لیتر، پیرترین (پیرتروم) 0.1% (اگروترین) به میزان 3 کیلوگرم برای یک تن غده، آلفا سایپرمترین 10% (شف) به میزان 0.1 میلی لیتر در لیتر و یا آبامکتین 1.8% (ورتمیک) به میزان 0.5 میلی لیتر در لیتر سمپاشی شوند. ماده کلرپروفام (CIPC) که برای مهار جوانه زنی غده های سیب زمینی کاربرد دارد، خاصیت حشره کشی روی لارو و حشره کامل بید سیب زمینی دارد. استفاده از این ترکیب برای یک تن غده سیب زمینی به مقدار 60 میلی لیتر در 140 میلی لیتر آب می تواند غده های سیب زمینی را برای یک دوره 50 روزه در انبار از آلودگی به بید سیب زمینی محافظت کند. توصیه می شود سمپاشی با کلرپروفام، 15 تا 20 روز بعد از برداشت سیب زمینی انجام گیرد، زیرا که استفاده از کلرپروفام بلافاصله بعد از برداشت سیبزمینی از مزرعه موجب افزایش پوسیدگی غده ها در انبار می شود. خیس کردن یا آغشتن گونی های سیب زمینی در داخل انبار با محلول آلفا سایپرمترین 10% (شف) به میزان یک درصد در کاهش آلودگی سیب زمینی اثرگذار است.