تغذیه باغات میوه و انواع کودهای مناسب درختان میوه

کاهش عملکرد، افزایش هزینه ها و اثرات زیست محیطی، باعث شده است تا اهمیت دقت در زمان مناسب تغذیه باغات و مزارع کشاورزی روز به روز افزایش یابد.

برای بقاء در بازار جهانی، تولیدکنندگان بایستی ضمن افزایش کیفیت محصول، هزینه ها را کاهش داده و مسائل زیست محیطی را نیز رعایت کنند. بنابراین، بررسی دقیق مصرف نهاده های تغذیه ای از اهمیت زیادی برخوردار است.

انواع کودهای مناسب برای تغذیه باغات

از جمله انواع کودهای مناسب برای درختان میوه می‌توان به کودهای شیمیایی مانند کود نیتروژن، فسفر و پتاسیم و انواع کودهای ریزمغذی اشاره کرد.

همچنین کودهای ارگانیک مانند کود حیوانی، کود گیاهی و کمپوست نیز می ‌توانند به عنوان منابع تغذیه ‌ای برای درختان میوه استفاده شوند. از طرفی، برای کاهش هدررفت کود و بهبود بهره ‌وری زمین، می ‌توان از روش‌ های کوددهی دقیق با استفاده از تکنولوژی ‌های نوین مانند سیستم‌ های آبیاری قطره ‌ای و کنترل ‌های خودکار استفاده کرد.

لازم است در انتخاب نوع کود مناسب برای درختان میوه، به شرایط محیطی و نوع درختان توجه شود.

استفاده از کودهای آلی در کوددهی درختان میوه

کودهای آلی شامل موادی هستند که از منابع طبیعی مانند کود حیوانی، پسماندهای گیاهی و بقایای آلی تهیه می‌شوند.

استفاده از این نوع کودها در کوددهی درختان میوه علاوه بر افزایش بازدهی محصول و بهبود ویژگی ‌های ظاهری و خوراکی میوه، می ‌تواند به حفظ تنوع زیستی و حفاظت از محیط زیست کمک کند.

با استفاده از کودهای آلی می ‌توان میزان باروری خاک را نیز افزایش داد و بهبود ساختار خاک و جذب آب و عناصر غذایی درختان را تسهیل کرد. همچنین این نوع کودها قابلیت ایجاد تعادل در فرآیند کوددهی و تغذیه درختان را دارند. با توجه به اینکه کودهای شیمیایی ممکن است باعث آلودگی خاک و آب زیرزمینی شوند، استفاده از کودهای آلی به عنوان جایگزینی مطمئن و برای حفظ سلامت محیط زیست تلقی می ‌شوند.

در نتیجه، استفاده از کودهای آلی در کوددهی درختان میوه به عنوان روشی پایدار و مؤثر در کاهش آلودگی محیط زیست و افزایش عملکرد محصول برای کشاورزان، توصیه می ‌شود.

تاثیر کودهای زیستی بر عملکرد درختان میوه

استفاده از کودهای زیستی به عنوان یک روش پایدار و بدون استفاده از مواد شیمیایی، در کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. استفاده از کودهای زیستی به دلیل داشتن عامل‌های زیستی مانند باکتری ‌ها، قارچ‌ ها و سایر موجودات زنده، منجر به بهبود ساختار و حاصلخیزی خاک، حفظ تعادل زیستی خاک، افزایش مقاومت به بیماری‌ها و آفات و بهبود عملکرد و کیفیت محصولات می ‌شوند.

تحقیقات نشان می ‌دهد که استفاده از کودهای زیستی در درختان میوه می ‌تواند تأثیر مهمی در خروجی محصول داشته باشد. باکتری ‌های موجود در کودهای زیستی باعث افزایش جذب عناصر غذایی توسط ریشه درختان می‌ شوند و همچنین موجب تقویت پوشش گیاهی و افزایش تعداد و حجم میوه‌ها می‌ شوند.

با استفاده از کودهای زیستی می‌توان به دلیل عدم استفاده از مواد شیمیایی، محصولات با کیفیت تر و سالم ‌تری به دست آورد و همچنین به پایداری محیط زیست کمک کرد.

مزایای کودهای ارگانیک

کودهای ارگانیک به دلیل مزایای بسیاری که دارد، جایگاه ویژه ‌ای در کشاورزی امروزی دارد. کودهای ارگانیک ترکیبی از مواد طبیعی هستند که شامل بقایای گیاهی، حیوانی و فضولات می ‌شوند. این نوع کودها علاوه بر بهبود شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک‌ های غنی شده با مواد آلی، سبب افزایش تولید و بهبود کیفیت محصولات کشاورزی می‌ شوند.

استفاده از کودهای ارگانیک سبب حفظ حاصلخیزی خاک و حجم بالایی از آب مورد نیاز برای رشد گیاهان می ‌شوند. علاوه بر این، این نوع کودها حاوی مواد مغذی مورد نیاز برای رشد گیاهان مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم هستند. از جمله دلایل برتری روش کوددهی با کودهای ارگانیک در مقایسه با کودهای شیمیایی می توان به عدم تولید پسماندهای صنعتی، کاهش هزینه ‌های کشاورزی و افزایش سودآوری اشاره کرد.

   

نکته: نباید پس از کاشت درختان میوه، به آن کود داده شود. بیشتر متخصصان کود دادن به درختان را در سال اول توصیه نمی کنند، زیرا ریشه های درخت نیاز به رشد دارند. کود دادن زیاد به درختان میوه در سال اول موجب کم شدن رشد درختان می شود.

راهکارهای بهینه برای کوددهی درختان میوه

راهکارهای بهینه برای کوددهی درختان میوه شامل چند مورد است که باید به آن‌ها توجه شود.

1- ابتدای فصل رشد، از کمپوست طبیعی استفاده شود که باعث افزایش کیفیت خاک و رشد بهتر درختان میوه می‌شود.

2- افزایش سطح عملکرد و کارایی کودهای آلی و شیمیایی، از جمله کودهای حاوی نیتروژن، پتاسیم و فسفر

3- تغذیه منظم درختان میوه با کودهای مخصوص که در زمان‌های مشخصی مصرف می‌شود.

dfs

4- استفاده از سیستم ‌های آبیاری بر مبنای نیاز آبی درختان میوه. با استفاده از این سیستم ‌ها، از هدررفت آب جلوگیری می‌ شود و کودها به صورت بهینه درختان را تغذیه می ‌کنند. با اجرای این راهکارها، می‌ توان بهبود قابل توجهی در کیفیت و مقدار محصولات درختان میوه داشت.

نحوه انتخاب کود مناسب برای درختان میوه

پس از آشنایی با نحوه کوددهی به درختان میوه، باید بدانید که چه کودی به تغذیه درختان شما کمک می کند. اغلب کودهای ارگانیک حاوی نیتروژن بالا تاثیر خوبی بر درختان میوه دارند. همچنین برخی از کودها مانند کود مخصوص درختان میوه مانند کود فروت ست به این منظور تولید شده اند. برای تغذیه درختان علاوه بر ازت یا نیتروژن باید از محصولاتی استفاده کنید که به میزان لازم حاوی مواد مغذی ماکرو و میکرو هستند. در واقع برای آنکه به طور دقیق متوجه شوید درخت شما به چه کودی نیاز دارد، باید خاک را آزمایش کنید یا از آزمایش­ های تجزیه بافت گیاهی بهره ببرید.

بهترین زمان کوددهی به درختان میوه

انتخاب زمان مناسب کوددهی به درختان میوه تأثیر مستقیمی در میزان بارور شدن آن ها دارد. اغلب درختان میوه در تابستان و پاییز محصولات زیادی را به بار می آورند؛ اما برای این کار باید به خوبی تغذیه شوند. با توجه به نیاز درختان میوه بهترین زمان برای کوددهی به آن ها در فصل بهار یعنی فروردین ماه، پیش از باز شدن شکوفه هاست. طی فصل بهار و تابستان نیز قادر به کوددهی گیاهان هستید، اما بهتر است پس از تیرماه از مصرف کودهای حاوی ازت خودداری کنید

. به یاد داشته باشید که اواخر تابستان و پاییز باید کوددهی را متوقف کنید؛ زیرا سرمای هوا به درخت آسیب می زند. اما اگر همچنان قصد کوددهی را دارید، مقداری کمپوست یا سنگ فسفات نرم به کود اضافه کنید و از مصرف کودهای نیتروژنی مانند اوره بپرهیزید.

میزان کود مصرفی برای درختان میوه

در کوددهی به درختان میوه به شیوه صحیح باید به مقدار کودی که به درختان می دهید نیز توجه داشته باشید؛ در واقع هرچه کود بیشتری به درخت بدهید، کار درست را انجام نداده اید. بلکه باید با توجه به نیاز درختان آن ها را تغذیه کنید. به طور کلی میزان کود مصرفی به سن درخت، اندازه آن، عناصر غذایی موجود در کود و آنالیز خاک بستگی دارد.

محاسبه مقدار کود مصرفی برای درختان میوه

محاسبه مقدار کود و شیوه کوددهی به درختان میوه به این صورت است که باید ابتدا قطر درخت یا سن آن را اندازه بگیرید. در واقع با توجه به سن درختان یا هر 5/2 سانتی متر از قطر تنه آن ها، به 40 گرم نیتروژن خالص نیاز دارید. به عنوان مثال اگر درخت شما 5 سال دارد یا قطر آن 12 سانتی متر مربع است، باید عدد 5 را در 40 ضرب کنید که حاصل آن عدد 200 می شود. با این حساب درخت شما به 200 گرم نیتروژن نیاز دارد.

البته به راحتی قادر به اندازه گیری نیتروژن موجود در کود نخواهید بود؛ زیرا در کودها علاوه بر نیتروژن عناصر دیگری نیز وجود دارد. اغلب روی بسته بندی کودها میزان NPK یعنی نیتروژن، فسفر و پتاسیم به صورت درصد مشخص می شود که با میزان واقعی آن ها متفاوت است.

برای نمونه اگر روی کود حرف N را با عدد 7 نشان داده باشد، یعنی در این کود 7 درصد یا 70 گرم نیتروژن در هر کیلوگرم کود وجود دارد. به طور کلی برای محاسبه میزان کود لازم باید مقدار نیتروژنی که درخت نیاز دارد را بر عدد نیتروژن موجود در کود تقسیم کنید.

به عنوان مثال اگر درخت سیب 5 ساله است و به 220 گرم نیتروژن نیاز داشته باشد، باید 220 گرم را تقسیم بر 70 گرم نیتروژن کود کنید. عدد به دست آمده برابر با 14/3 می شود؛ یعنی 14/3 کیلوگرم کود باید به درخت بدهید.

در درجه اول باید بدانیم درخت تحت مدیریت به کود احتیاج دارد یا خیر؟

درخت میوه سالم و جوان در بهار به طور تقریبی 15-10 سانتیمتر و در سال بین 60-45 سانتیمتر رشد می کند. اگر درخت این رشد را داشته است نیاز به کود دهی نیست اما اگر در سال گذشته کمتر از این مقدار رشد داشته است نیاز به کودهای نیتراته دارد.

نکته مورد توجه دیگر رعایت نسبت نیتروژن، فسفر و پتاسیم مصرفی است. هر یک از این عناصر نقش مخصوص به خود را بر درخت دارند. نیتروژن باعث رشد درخت می شود. فسفر به رشد ریشه ها کمک می کند و پتاسیم برای باردهی درخت نیاز است.

مهمترین خطرات بعد از سرمازدگی برای جوانه‌ها و گل های تازه تشکیل شده

به طور کلی دو ضرر عمده بعد از بروز سرمازدگی گل ها و جوانه های تازه تشکیل شده را تهدید می کند که عبارتند از:

الف) بیماری های قارچی

ب) کمبود شدید مواد کودی و عدم تغذیه

به دلیل استرس های شدید دمایی آسیب های جدی به سیستم تغذیه گل ها و جوانه های تازه تشکیل شده وارد می شود و عملاً امکان تغذیه را به شدت محدود می کند.

به جرأت می توان گفت که یکی از مهمترین عوامل ثانویه از بین رفتن گل ها و جوانه های تازه تشکیل شده عدم امکان تغذیه است و به نوعی گل ها و جوانه‌ها از کمبود مواد کودی از بین می روند. واضح است که با یک برنامه کوددهی درست و متناسب این مشکل قابل پیشگیری و رفع است.

نحوه کوددهی درختان میوه در فصول مختلف سال

کوددهی در فصول مختلف سال، شرایط خاصی را می طلبد. کوددهی در فصل بهار که با عنوان کوددهی استارتر نیز شناخته می شود، اصلی ترین مرحله از عملیات کوددهی است.

بهترین کود برای درختان میوه در بهار، کودی است که دارای ازت بالایی باشد. استفاده از کود اوره در فصل بهار، به افزایش رشد درختان و همچنین قابلیت میوه دهی آنان کمک شایانی می کند.

بهترین کود برای درختان میوه در تابستان کودهای متعادل کننده هستند. این قبیل کودها دارای نسبت مساوی فسفر، پتاسیم و نیتروژن هستند. برای کوددهی در فصل پاییز می توانید از انواع کودهای زیستی، حیوانی و شیمیایی استفاده کنید.

بهترین کود برای درختان میوه در پاییز، کود اسید هیومیک است. این کود به عنوان بهترین کود برای درختان میوه در زمستان نیز به شمار می رود.

چرا که قادر است با تیره کردن خاک، جذب نور خورشید را افزایش دهد. همچنین موجب هوادهی به خاک در فصول سرد سال شده و به جوانه زنی بذرها و رشد آنان کمک شایانی می کند

کود دامی: کود دامی جهت بهبود وضعیت خاک (از نظر تهویه) حفاظت از خاکدانه ها و تا حدودی رسانیدن بعضی از عناصر غذایی به خصوص ازت که به مقدار کم در آن ها وجود دارد و به تدریج آزاد می گردد، استفاده می شود.

مصرف کود دامی هر دو سال یک بار به میزان 30- 10 تن در هکتار با توجه به وضعیت خاک باغ مصرف می گردد.

بهترین کود حیوانی برای درختان میوه

دسته دیگری از کودها، کودهای حیوانی هستند که از مواد بستری، ادرار و یا مدفوع گوسفند، گاو، مرغ و سایر حیوانات به دست می آید.

کودهای حیوانی برای درختان میوه، منبع آلی نیتروژن به حساب می آیند. نیتروژن موجود در این کودها به آهستگی و به شکل پیوسته آزاد می شود. به همین دلیل است که کودهای حیوانی نیز در لیست بهترین کود برای رشد سریع درختان میوه قرار دارند.

کیفیت کودهای حیوانی و همچنین درصد مواد غذایی موجود در آن ها به عوامل مختلفی مانند نوع حیوان و نوع تغذیه آن، کیفیت مواد بستری، میزان بذر علف های هرز، تخم حشرات و بافت خاک بستگی دارد.

کود حیوانی مرغی بهترین کود برای درختان میوه به شمار می آید. پس از آن کودهای گاوی و سپس کود گوسفندی در لیست کودهای حیوانی مناسب قرار دارند. در معرفی این قبیل کودها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. کودهای گاوی به شکل جامد هستند. این دسته از کودهای حیوانی دارای ازت بیشتری بوده و برای تغذیه خاک، رشد سریع درختان میوه و افزایش قابیلت گلدهی و میوه دهی استفاده می شوند.
2. اغلب کودهای حیوانی بو دار هستند.
3. کودهای حیوانی، قابلیت بالایی در نگهداری آب دارند. به همین دلیل تأثیر بیشتری در نفوذ آب به خاک دارند.
4. استفاده از کودهای حیوانی موجب جلوگیری از فرسایش خاک می شوند. همچنین در افزایش میزان هوادهی خاک و همچنین تأمین مواد آلی آن تأثیر می گذارند.

       

مراحل کوددهی به درختان میوه

شیوه کوددهی به درختان میوه به چندین مرحله تقسیم می شود که در زیر به شرح آن ها می پردازیم. مرحله اول انتخاب زمان مناسب کوددهی به درختان میوه است؛ در مرحله دوم باید بسنجید که درخت به کود نیاز دارد یا خیر؟ با توجه به عوامل مختلف ممکن است هر سال نیاز درختان به کود تغییر کند.

توجه داشته باشید که کود بیش از حد باعث رشد زیاد برگ ها، شاخه ها و ضعیف شدن درخت می شود. همچنین کوددهی بسیار کم، رشد درخت را کاهش می دهد و درختان را بیمار می کند. برای سنجش این مرحله باید میزان رشد سال قبل درختان را اندازه بگیرید.

به این منظور ابتدا حلقه رشد سال قبل یا نقطه ای که درخت از سال قبل شروع به رشد کرده است و رنگ متفاوتی دارد را اندازه بگیرید.

اندازه گیری حلقه باید تا انتهای شاخه ادامه یابد. سپس اندازه گیری را در چند نقطه انجام دهید. اگر درختان یک نوع و هم سنی دارید نیز باید اندازه گیری را برای هرکدام انجام دهید؛ زیرا ممکن است درختان به یک اندازه رشد نکرده باشند و نیاز آن ها متفاوت باشد.

همچنین اگر بیش از 20 درصد از حجم سال گذشته درخت را هرس کرده اید، از کوددهی آن تا سال آینده بپرهیزید.

کود شیمیایی: کودهای شیمیایی معمولاً به دو دسته تقسیم می شوند:

الف) کودهای شیمیایی پر مصرف (ماکروالمنت):

به آن دسته از کودهای شیمیایی گفته می شود که به مقدار زیاد در گیاه مصرف می شوند و شامل عناصر 9 گانه زیر است: اکسیژن، هیدروژن، کربن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد.

سه عنصر اول به وسیله آب و هوا در اختیار گیاه قرار می گیرند و بقیه عناصر به وسیله خاک تامین می شوند.

ب) کودهای شیمیایی کم مصرف (میکرو المنت):

به آن دسته از کودها گفته می شود که در مقادیر کم در گیاه مصرف می گردند و عبارتند از: آهن، کلر، مس، منگنز، مولیبدن، روی و بور که از طریق خاک جذب می شوند.

لازم به ذکر است که کمبود هر یک از عناصر فوق علامت مخصوص دارد و گیاهان با نشان دادن این علائم در حقیقت کمبود آن عناصر را نشان می دهند.

فواید مصرف متعادل کودها

1. افزایش میزان تولید در واحد سطح
2. افزایش کیفیت محصولات باغی
3. صرفه جویی در مصرف آب و افزایش بازدهی کودها
4.  افزایش طول عمر میوه دهی درختان میوه
5. افزایش فعالیت های زیستی در خاک و تجدید حیات خاک
6. زودرسی محصولات کشاورزی
7. غنی سازی محصولات کشاورزی (افزایش غلظت آهن، روی، منگنز، مس، منیزیم، پتاسیم و...) به منظور ارتقاء سطح سلامتی جامعه
8. کاهش غلظت آلاینده های نیترات و کادمیوم در محصولات کشاورزی
9. افزایش استحکام و مقاومت گیاه در برابر آفات و امراض و در نتیجه کاهش مصرف سموم شیمیایی
10. بهبود همزیستی های مفید بین میکروارگانیسم های خاک و گیاهان (همزیستی های تثبیت کننده ازت، همزیستی های میکوریزی و...)

انتخاب کود مناسب

تمام کودها برای استفاده در کود آبیاری و سیستم قطره ای مناسب نیستند. اولین شرط، حلالیت در آب می باشد. دومین خصوصیت اینکه سایر ترکیبات همراه آن نیز بایستی در آب قابیلت حل شدن داشته باشد. همچنین کودهایی که حالت سوسپانسیون دارند نیز برای کود آبیاری مناسب نمی باشند.

درجه حرارت نیز در میزان حلالیت کودها در آب مؤثر است از طرفی برخی کودها با حل شدن در آب موجب کاهش درجه حرارت آب می شوند. به طور مثال حل شدن 210 گرم در لیتر نیترات پتاسیم در آب باعث کاهش قابل توجه (10 درجه سانتیگراد) دمای آب می شود که بر حلالیت سایر کودها تاثیر منفی خواهد داشت.

نوع کود و حلالیت

به طور کلی کودهایی که بیشتر در آب حل می شوند، کارایی بیشتری در روش کود آبیاری دارند. همچنین عناصر غذایی که حرکت آن ها در خاک آسان تر و سریع تر است برای مصرف به روش کود آبیاری مناسب تر می باشند. اساسی ترین روش استفاده از یک کود در روش کود آبیاری، محلول بودن آن در آب آبیاری است.

کودهایی نظیر نیترات آمونیوم، کلرید پتاسیم، نیترات پتاسیم، اوره، مونوفسفات آمونیوم و مونوفسفات پتاسیم برای این روش مناسب می باشند. میزان حلالیت اغلب کودها تحت تأثیر درجه حرارت و درصد خلوص آب آبیاری است.

سازگاری کود

وقتی که محلول پایه تهیه می شود برخی کودها نبایستی با هم مخلوط گردند. برای مثال اختلاط کود سولفات آمونیوم با کلرورپتاسیم در مخزن کود باعث تشکیل K₂SO₄ شده که سبب کاهش حلالیت کودها در آب به مقدار قابل توجهی می شود. از جمله اختلاط های ممنوعه شامل:

1. نیترات کلسیم با سولفات ها و فسفات ها
2. سولفات منیزیم با روی یا مونوآمونیوم فسفات
3. اسید فسفریک با روی، آهن، مس و سولفات منگنز

توان فرسایندگی کود

برخی از کودهای شیمیایی دارای قدرت فرسایندگی یا خورندگی فلزات را دارند به این دلیل مصرف این نوع کودها موجب خورندگی و پوسیدگی در بخش هایی از سیستم تزریق با شبکه آبیاری می گردد.

مقاومت فلزات مختلف به پوسیدگی در برابر این کودها متفاوت است. کودهای اسیدزا مانند اسید فسفریک، نیترات آمونیوم و سولفات آمونیوم کاملاً خورنده هستند.

محلول های دارای فسفر به ویژه هنگامی که با نمک های آمونیومی مصرف شوند، به شدت موجب تخریب مکنده های برنزی و برنجی در تزریق کننده ها می گردد.

روش کود آبیاری

سیستم کود آبیاری روشی است که در آن کود مورد نیاز گیاه از طریق آب آبیاری در اختیار محصول قرار می گیرد. در این روش کود مورد نیاز در مقادیر کافی و در زمان مطلوب برای گیاه تأمین می شود.

در حالی که در روش های معمول کودپاشی عناصر غذایی مورد نیاز در فواصل زمانی زیاد (اغلب در 3 مرحله) به گیاه داده می شود. این عمل باعث می شود تا گیاه غذای کافی در بین فواصل زمانی کودپاشی در اختیار نداشته باشد.

از طرف دیگر گیاهان در طول دوره رشد خود به مقادیر مختلفی از مواد غذایی نیاز دارند. بنابراین با روش کود آبیاری می توان عناصر غذایی مورد نیاز گیاه را به مقدار مناسب و در هر زمانی که گیاه نیاز دارد تأمین کرد. از نکات مهم دیگر در روش کود آبیاری کاهش مصرف کود، توزیع یکنواخت آن برای گیاه، کاهش هزینه کارگری و همچنین افزایش در سرعت جذب مواد غذایی برای گیاه است.

فواید اسیدی بودن محلول کود آبیاری

1- از بین رفتن رسوبات در محل سوراخ های قطره چکان

2- نابودی جلبک ها و باکتری های رشد کرده در داخل لوله های ارتباطی آبیاری

3- کاهش موضعی pH خاک های آهکی در محل ریزوسفر و نزدیک ریشه ها و آزادسازی برخی عناصر تثبیت شده.

مزایای کود آبیاری

مزیت های مورد انتظار تغذیه باغات به روش کود آبیاری عبارتند از:

1- کاهش هزینه های مصرف کود ( مصرف سوخت کمتر و نیاز به نیروی کارگری کمتر می باشد).

2- کنترل بیشتر بر روی مکان و زمان عرضه عناصر غذایی، که منجر به کارایی بیشتر مصرف کودی می گردد.

3- کنترل بیشتر بر روی رفتار محصولات از طریق کاربرد هدفمند عناصر غذایی خاص در طی مراحل ویژه رشد و توسعه محصول

4- کاهش پتانسیل هدررفت عناصر غذایی ( به دلیل جلوگیری از آبشویی و تثبیت عناصر غذایی مصرفی).

روش کوددهی از طریق سیستم آبیاری قطره ای

تزریق عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به داخل سیستم آبیاری قطره ای، توسط یکی از دو روش زیر انجام می شود.

1- مخازن تزریق کود

این دستگاه به صورت موازی با دستگاه کنترل مرکزی نصب می شود. با ایجاد اختلاف فشار بین آب ورودی و خروجی مخزن کود، آب از داخل آن همراه با کود محلول به تدریج وارد شبکه خواهد شد. اختلاف فشار توسط شیر فلکه نصب شده بر روی دستگاه کنترل مرکزی ایجاد می شود.

 

2- پمپ های تزریق کود

پمپ های تزریق کود پمپ های کوچکی هستند که با نیروی برق یا انرژی آب موجود در لوله کنترل مرکزی سیستم، کار کرده و کود محلول را از مخزن (بدون فشار) مکیده و در سیستم تزریق می کند.

بعد از روشن کردن پمپ جهت انجام آبیاری باغ، به طور هم زمان کودها را در مخزن کود ریخته و شیر فلکه همزن را باز می نمایند تا کود کاملاً داخل مخزن حل شود و پس از آبیاری باغ (معمولاً 4 تا 5 ساعت برای درختان بزرگ) در مراحل آخر آبیاری (یک سات آخر) شیر فلکه مکش کود را باز کرده تا کود در سیستم تزریق گردد. برای انجام آبیاری درختان غیر بارور (نهال ها) می بایست پس از یک ساعت آبیاری، مدت 20 دقیقه آخر آبیاری نسبت به باز کردن شیرفلکه مکش اقدام نمود.

همچنین باید دقت کرد تا پمپ در زمان تخلیه کود محلول هوا نگیرد.

   

روش چالکود

باردهی درخت باعث ضعف درخت و تخلیه خاک اطراف ریشه از نظر مواد غذایی می شود. برای جبران کمبودهای درخت و تولید محصول با کمیت و کیفیت بالا بایستی مواد غذایی مورد نیاز هر درخت پس از آزمایش خاک و برگ در اختیار درخت قرار گیرد.

چالکود زمستانه باعث آماده شدن کود در زیر خاک برای استفاده درخت در اول فصل رشد گیاه می باشد. راندمان و کارایی مصرف کود درروش چالکود به مراتب بیشتر از روش پخش سطحی کود می باشد. از مواد بسیار مفیدی که می توانید در کف چالکودها استفاده کنید باقی مانده مواد غذایی، پوست میوه ها و غیره می باشد.

این مواد علاوه بر این که به مغذی تر شدن خاک کمک می کنند باعث می شوند که کرم های موجود در خاک بیشتر شوند. حضور این کرم ها در خاک مزایای بسیاری برای درختان دارند. از مزایای مهم کرم ها در خاک شامل ایجاد حفره هایی در خاک می باشد که این حفره‌ها اجازه رسیدن اکسیژن به ریشه درختان را می دهند. همچنین موجب سبک تر شدن خاک می شوند. بنابراین به ویژه در خاک های سنگین (خاک رس) استفاده از این مواد بسیار مفید واقع می شود.

نکته: باید چالکود ها در مسیر آبرو درخت حفر شوند. اگر از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده شده است، چالکودها باید دقیقاً زیر نازل قطره چکان ها قرار بگیرند.

در این روش به اندازه نصف فاصله سایه انداز درخت از تنه اصلی در دو طرف درخت 2 تا 4 عدد چالکود حفر می شود. عمق، طول و عرض چالکود به ترتیب 40، 90 و 50 سانتیمتر می باشد.

روش کار به این صورت است که ابتدا مقداری کود حیوانی پوسیده (ترجیحاً کود گاوی پوسیده) را به ضخامت 3-2 سانتیمتر در کف هر چالکود پهن می کنیم وسپس کود شیمیایی ماکروالمنت و میکروالمنت مورد نظر را روی آن ریخته و سپس چالکود با کود حیوانی پوسیده پر می شود.

حدود 15- 10 سانتیمتر روی چالکود را می توان با خاک پر کرد تا کود حیوانی با آبیاری جا به جا نشود.

تمامی کودهای شیمیایی این روش را می توان در اواخر زمستان داخل چالکود ریخت اما در مورد کودهای ازته (سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم و اوره) باید میزان کود لازم برای هر درخت به سه قسمت تقسیم شود.

یک سوم آن در اواخر زمستان، همراه با سایر کودها مصرف می شود و دو سوم باقیمانده با توجه به نوع درخت میوه (هسته دار یا دانه دار) در دو نوبت در فصل بهار به درخت داده می شود.

روش چالکود مزایای بسیاری دارد از جمله این که در خاک های رسی و آهکی که نفوذ آب و هوا در آن ها با مشکل مواجه است و نیز عناصر غذایی به سختی جذب ریشه درختان می گردند باعث بهبود تهویه خاک می شود و کودهای شیمیایی هم به جای این که با خاک در تماس باشند با ماده آلی موجود در کود در تماس هستند و خطر تثبیت عناصر غذایی از بین می رود.

مزایای چالکود

1- توسعه ریشه درختان میوه در خاک های آهکی

2- افزایش نفوذپذیری بهتر آب به داخل خاک توسط حفره های مملو از مواد آلی

3- افزایش عملکرد و بهبود کیفیت میوه ها

4- جذب بهتر و حداکثری مواد غذایی مورد نیاز گیاهی توسط ریشه

5- انتقال بهتر آب به لایه های زیرین و توسعه ریشه ها در ناحیه مذکور

6- از مزایای دیگر این روش آن است که ریشه درخت در محیط چالکودها رشد و توسعه می یابد و مواد غذایی را در این محدوده دریافت می کند. لذا با اجرای این روش می توان پس از چند سال مصرف کود را کاهش داد و از هدررفت کودهای شیمیایی در جاهایی که ریشه درختان وجود ندارد جلوگیری کرد.

از طرف دیگر مشکلی که اغلب باغداران پس از استفاده از کود های دامی با آن رو به رو هستند رشد علف های هرز در پای درختان میوه می باشد که با اجرای این روش چون کود دامی در داخل چالکود ریخته می شود اگر بذور علف های هرز در آن وجود داشته باشد محیط مناسبی برای رشد نخواهد داشت و از بین خواهد رفت.

کودهای شیمیایی مورد نیاز در روش چالکود:

مهمترین کودهای شیمیایی که در روش چالکود مصرف می شوند عبارتند از: سولفات آمونیوم، سوپر فسفات تریپل، سولفات پتاسیم، سولفات آهن، سولفات روی و گوگرد.

لازم به یادآوری است که بهترین راه برای کوددهی در هر باغ انجام آزمون خاک می باشد. که نوع و میزان کودهایی که باید مصرف شوند را دقیقاً مشخص می نماییم.

برای این کار باید از افق های 30- 0 سانتیمتری و 60- 30 سانتیمتری از نقاط مختلف به طور تصادفی چند نمونه تهیه کرد و در نهایت همه نمونه های به دست آمده (از افق های 30- 0 سانتیمتر را جداگانه و از افق 60- 30 را نیز جداگانه) را با هم مخلوط نموده و یک نمونه یک کیلوگرمی را تهیه و در یک کیسه پلاستیک تمیز ریخته و روی کاغذی که در آن گذاشته می شود. محل باغ، نام باغدار، افق نمونه برداری و سایر اطلاعات لازم را نوشته و به آزمایشگاه ارسال نمود.

توجه: محل چالکود باید در محل نفوذ آب باشد چون وجود رطوبت کافی برای جذب عناصر غذایی ضروری و اجتناب ناپذیر است. تعداد چاله ها بسته به نوع درخت، وضعیت خاک و.. متفاوت است. ولی به طور کلی برای درختان با سن بیش از 10 سال، تعداد دو تا چهار چاله مناسب است. عمق چاله بسته به نوع درخت بین 30 تا 50 سانتیمتر می توان در نظر گرفت. توجه شود که چاله ها را با مخلوط کود و یک ماده آلی مثل کود دامی پوسیده یا خاک برگ پر می کنند. این روش به ویژه برای مناطق خشک و کم آب مناسب می باشد. در صورتی که از چاله ها به خوبی نگهداری شود حفر آن یک بار برای چندین سال کافی خواهد بود.

روش چالکود به سه صورت قابل اجرا می باشد:

1. چاله ها را می توان صورت تک تک حفر کرد. در این صورت باید دقت شود جهت حفر چاله ها چرخشی باشد. به این طریق که اگر برای سال اول چاله ها در سمت شرق و غرب درخت حفر شد سال بعد چاله ها باید در سمت شمال و جنوب درخت حفر شوند.
2. تعداد چاله ها معمولا متناسب با سن درخت در نظر گرفته می شود. به عنوان مثال درخت دو ساله دو عدد چاله و درخت سه ساله سه چاله کافی است. علت اینکه در درختان جوان تعداد چاله ها باید کمتر باشد این است که ریشه ها آسیب نبینند.
3. چاله ها را می توان به صورت یک دایره در کل اطراف درخت به صورت شیار حفر کرد. عمق این شیارها معمولاً کمتر است.

   

   

 

نکات کلی که باید در هر سه روش چالکود در نظر بگیریم این است که:

1. برای اجرای روش چالکود باید ریشه ها قوی شده باشند یعنی درخت حداقل دو سال سن داشته باشد.
2. یک نکته مهم که کمتر مورد توجه قرار می گیرد این است که ادوات کشاورزی که برای حفر چاله ها مورد استفاده قرار می گیرند باید قبل از استفاده و قبل از ورود به باغ کاملاً ضدعفونی شوند تا حامل بیماری گموز نباشند از آنجایی که در روش چالکود بعضی از ریشه ها قطع می شوند اگر ادوات کشاورزی که استفاده می کنیم آلوده به گموز باشند درخت را به راحتی آلوده می کنند.
3. در کف کانال یا چالکود باید از کودهایی استفاده شود که تحرک بسیار کمی دارند.
4. از مصرف کودهاي اوره، اسید بوریک، کلرید پتاسیم، سولوپتاس، نیترات پتاسیم، سولفات پتاسیم با حلالیت بالا، سولفات منگنز، سولفات آهن و کلات هاي آهن، روي و منگنز با بنیان (EDTA)، کلات آهن با بنیان (EDDHA،EDDHMA  و EDDHSA) و دیگر کودهاي شیمیایی با حلالیت زیاد به شکل چالکود براي درختان میوه اجتناب شود. مصرف اوره به شکل چالکود یا نواري موجب افزایش شدید pH و تجمع نیتریت در منطقه چالکود شده و می تواند موجب سمیت و مرگ ریشه هاي درختان شود.
5. از مصرف زیاد کودهاي محلول مانند سولفات آمونیوم، کلرید پتاسیم، سولفات منیزیم و اسید بوریک به صورت چالکود و همراه با کودهاي حیوانی و آلی دیگر با شوري زیاد، خودداری شود (مصرف زیاد این کودها با افزایش شوري منطقه ریشه درختان می توانند موجب تشدید ریزش برگ، خشکیدگی سرشاخه ها شوند).
6. از کودهای ازته که آبشویی بالایی دارند در روش چالکود معمولاً استفاده نمی شود.
7. در لایه های بعدی که از کود حیوانی استفاده می شود کود استفاده شده باید کاملاً پوسیده باشد.
8. از ورود خاک به داخل چالکود ها جلوگیری شود.

محلول پاشی پاییزه

درختان پس از برداشت محصول، جهت افزایش عملکرد در سال آینده، ایجاد مقاومت در جوانه ها و سرشاخه ها نسبت به سرما، نیاز به تغذیه و محلول پاشی برخی از عناصر غذایی دارند. محلول پاشی این عناصر در درختان میوه موجب تقویت اندام های بارده گل برای افزایش میزان گرده افشانی و تبدیل حداکثر گل به میوه می­شود.

ترکیبات مورد استفاده در محلول پاشی پاییزه:

ازت (N)	به صورت نیترات 21%	5/0 کیلوگرم در 100 لیتر آب
روی (Zn)	به صورت سولفات روی 34%	5/0 کیلوگرم در 100 لیتر آب
بر (B)	به صورت اسید بوریک 17%	5/0 کیلوگرم در 100 لیتر آب

البته بعضی از تولیدکنندگان محلولی آماده از ترکیب 3 عنصر فوق را به صورت آماده با نام (فروت ست) به بازار عرضه کرده اند که می توان از آن نیز به جای کودهای بالا استفاده کرد.

فروت ست

افزایش تشکیل میوه در محصولات باغی از نظر اقتصادی دارای اهمیت است. اکثر باغداران از ریختن یا باز نشدن شکوفه های درختان خود، شکایت دارند.

از مهمترین دلایل بروز این مشکلات عدم تغذیه صحیح و به موقع گیاهان می باشد. کود فروت ست موجب می شود تا در زمان خواب گیاه، عناصر مهم غذایی در گیاه ذخیره شده و در زمان جوانه زنی و آغاز رشد گیاه، فعالیت زیستی گیاه دچار اختلال نشود و همچنین گیاه بتواند تا حدودی نسبت به عوامل محیطی مانند سرما، تگرگ، باران و باد مقاومت نشان داده و خود را حفظ نماید.

تعریف فروت ست:

فروت ست یک عبارت انگلیسی و به معنی تنظیم میوه است. تنظیم میوه یعنی تغییراتی که در نهنج گل اتفاق می افتد تا میوه اولیه تشکیل شود. در واقع مرحله شروع تشکیل میوه را فروت ست می گویند. فروت ست، مهمترین مرحله تغذیه ای در باغات میوه می باشد.

بهترین زمان برای اجرای فروت ست:

برنامه فروت ست در طول فصل رشد، در 3 نوبت اجرا می شود. نوبت اول بلافاصله پس از برداشت میوه، نوبت دوم زمان تورم جوانه ها و باز شدن اولین برگ ها در بهار و نوبت سوم بعد از تشکیل میوه ها می باشد.

نوبت اول فروست (پس از برداشت میوه):

بعد از برداشت میوه، درخت در فرصت کوتاهی که دارد باید قبل از ریزش برگ ها، جوانه ها را تقویت کند. با محلول پاشی کودهای مورد نیاز برای برنامه فروت ست به درخت کمک خواهیم کرد تا مواد غذایی بیشتری را در جوانه ها ذخیره کند.

دقت داشته باشید که هر چه از زمان برداشت میوه ها بگذرد توانایی برگ ها برای فعالیت و جذب عناصر کاهش می یابد. بنابراین سعی کنید فروت ست بعد از برداشت به تأخیر نیفتد و برگ هنوز سبزینگی مناسبی داشته باشد. در ضمن برای درختانی که زودتر از 15 مرداد میوه ها برداشت می شوند باید فروت ست از 15 مرداد به بعد اجرا شود. ولی برای درختانی که بعد از 15 مرداد میوه ها برداشت می شوند، فروت ست بلافاصله پس از برداشت انجام شود.

نوبت دوم فروت ست (زمان تورم جوانه ها):

دقت داشته باشید که در بسیاری از درختان مانند درختان هسته دار با توجه به اینکه برگ در زمان تورم جوانه وجود ندارد بنابراین فروت ست در زمان تورم جوانه ها نیز تأثیر زیادی نخواهد داشت.

ولی در درختانی مانند درختان دانه دار یا انگور می بایست در زمان باز شدن اولین برگ ها و قبل از باز شدن گل ها فروت ست انجام شود.

نوبت سوم فروت ست (بعد از تشکیل میوه):

در نوبت سوم نیز بعد از تشکیل میوه فروت ست اجرا می شود که موجب افزایش ظرفیت بزرگ شدن میوه و جلوگیری از ریزش آن در فصل گرم می شود. زمان اجرای این مرحله کاملاً مشخص است و در زمان نخودی شدن یا فندقی شدن میوه (بسته به نوع میوه) اجرا می شود.

چرا فروت ست مهم است؟

جوانه های زایشی اندامی از گیاه هستند که دارای منبع ذخیره ای از عناصر می باشند. این عناصر به صورت مستقیم در فرایند زایش یا تشکیل جوانه زایشی، تلقیح، تشکیل میوه و بزرگ شدن میوه نقش بسزایی دارند.

با توجه به تغییرات اقلیمی، گیاه توان یا فرصت کافی برای ذخیره عناصر مؤثر برای فرآیندهای مذکور را ندارد. از این رو برای یک زایش یا تشکیل جوانه زایشی قوی استفاده از برنامه غذایی فروت ست بسیار حائز اهمیت است. انجام فروت ست علاوه بر افزایش موارد فوق موجب عدم ریزش میوه در مراحل بزرگ شدن را فراهم می کند. قابل ذکر است که فروت ست یک کود نیست بلکه یک برنامه با مراحل مختلف و درصد اثرگذاری متفاوت است.

استفاده از یک کود فروت ست بهتر است یا برنامه غذایی فروت ست؟

برای فروت ست یا تقویت جوانه ها مجموعه ای از عناصر مورد نیاز است که باید در قالب یک برنامه غذایی روی برگ محلول پاشی شده تا جذب شود و مؤثر باشد.

 در بازار ترکیباتی با عنوان کود فروت ست وجود دارد که مجموعه ای از عناصر در یک بطری به فروش می رسد. دلایل برتری برنامه غذایی فروت ست نسبت به کود فروت ست:

1. زمانی که همه عناصر در یک کود فروت ست قرار بگیرند نمی تواند درصد بالایی از هر کدام از عناصر را داشته باشند. زمانی که تمام عناصر درون یک بطری باشند درصد آن ها کم خواهد بود. ولی اگر همین عناصر به صورت جداگانه مصرف شود درصد بالاتری در اختیار برگ ها قرار می گیرد.
2. هنگامی که کودها را در چند مرحله و به تفکیک استفاده شود، برگ ها فرصت کافی برای جذب و انتقال مواد غذایی را دارند. ولی زمانی که از کود فروت ست استفاده شود همه عناصر در یک مرحله روی برگ قرار می گیرند که کارایی جذب را کاهش خواهد داد.
3. ممکن است نیاز باشد در ابتدا توسط برخی کودها محتوای مواد غذایی برگ ها افزایش پیدا کند و در مراحل بعدی سرعت انتقال مواد افزایش یافته و نهایتاً انتقال نهایی مواد باقیمانده در برگ انجام شود. همه این موارد مستلزم دقت در اجرای مراحل برنامه غذایی فروت ست است و با مصرف یک کود فروت ست نمی توان به همه این اهداف دست پیدا کرد.

چه عناصری برای برنامه فروت ست مناسب هستند؟

طبق مطالعات انجام شده توسط محققین علم تغذیه گیاهی، درختان میوه برای تقویت جوانه های بارده به تمامی عناصر ماکرو و میکرو نیاز دارند و تغذیه گیاه با چند عنصر خاص منطقی نمی باشد.

البته بعضی از عناصر از اهمیت بیشتری برخوردارند اما این بدان معنا نیست که به سایر عناصر نیاز نباشد. درختان زمانی رشد اولیه و فروت ست مطلوبی خواهند داشت که جوانه ها هیچ گونه کمبودی از هیچ کدام از عناصر نداشته باشند.

نیتروژن (N):

نیتروژن مهمترین عنصری است که جوانه ها باید قبل از ریزش برگ ها دریافت کنند. درخت به دلیل فعالیت اندک ریشه در اوایل بهار نخواهد توانست این نیاز بالا را تأمین کند، در نتیجه اندازه میوه ها و عملکرد نهایی به شدت افت خواهد کرد.

کلسیم (Ca):

کلسیم عنصری است که در ساختار دیواره سلولی نقش کلیدی دارد. کمبود این عنصر موجب افت شدید رشد سلولی و ریز شدن میوه ها خواهد شد. همچنین این عنصر به واسطه اینکه عنصر اصلی در پیغام رسانی است، در ذخیره سازی عناصر در جوانه ها نقش مهمی دارد.

پتاسیم (K):

پتاسیم عنصری است که وظیفه ایجاد سیگنال برای انتقال قند در درون گیاه را به عهده دارد. پس از برداشت میوه انتقال قند از برگ ها به جوانه ها بسیار اهمیت پیدا می کند. به این دلیل که برگ رو به پیری می رود باید این انتقال سریع تر انجام شود. بنابراین اهمیت محلول پاشی پتاسیم مشخص می شود.

آهن (Fe):

آهن از جمله عناصری است که به دلایل مختلف جذب آن توسط ریشه با مشکل مواجه می شود و برگ ها دچار کمبود می شوند.

از طرفی فعالیت ریشه در اوایل بهار پایین است این عامل موجب می شود که کمبود آهن دو چندان شود. کمبود آهن و نیتروژن در زمان شروع تشکیل میوه باعث رنگ پریدگی و زردی برگ ها می شود. بنابراین باید در سال قبل این عنصر در جوانه ها ذخیره شود تا از بروز این مشکلات جلوگیری شود.

بور (B):

بور از عنصر کم مصرف در گیاه می باشد. این عنصر در زمان تشکیل لوله گرده اهمیت بیشتری نسبت به سایر مراحل پیدا می کند. این بدان معنا نیست که باید مقدار بسیار بالایی مصرف شود چرا که این عنصر از عناصر ریز مغذی است و باید حدود مصرف آن رعایت شود و مقادیر بالای آن مشکلات بزرگتری را به همراه دارد. همان طور که گفته شد این عنصر نیز می بایست پس از برداشت میوه در داخل جوانه ها ذخیره شود.

روی (Zn):

عنصر روی همانند عنصر بور از عناصر ریزمغذی محسوب می شود که اهمیت آن در زمان فروت ست بیشتر می شود. این عنصر در تولید کلروفیل و فعالیت برخی آنزیم ها و عملکرد هورمون اکسین نقش دارد. در صورتی که اگر عنصر روی در جوانه ها ذخیره سازی نشود، در اوایل بهار کمبود این عنصر اتفاق خواهد افتاد. کمبود روی به علت کاهش تولید کلروفیل و کاهش فعالیت هورمون اکسین باعث کوچک ماندن برگ ها می شود. به طور کلی برگ های کوچک نخواهند توانست فتوسنتز مطلوبی برای تولید میوه ایده آل داشته باشند.

منگنز (Mn):

عنصر منگنز در تولید کلروفیل، فرآیندهای آنزیمی، تولید پروتئین، متابولسیم نیتروژن و ... نقش دارد که حضور آن در برنامه غذایی فروت ست کمک زیادی به فعالیت برگ ها و تشکیل میوه خواهد کرد.

منیزیم (Mg):

عنصر منیزیم مولکول مرکزی کلروفیل (عامل رنگ سبز برگ) است. بدون حضور منیزیم، فتوسنتز نمی تواند رخ دهد. دیگر نقش های مهم و مؤثر منیزیم عبارتند از: انتقال انرژی، شکل گیری دیواره سلولی، سنتز پروتئین، نشاسته و روغن می باشد.

سایر عناصر ریزمغذی نقش های متعددی در بخش های مختلف گیاه ایفا می کنند. این عناصر گرچه کم مصرف هستند ولی بسیار برای گیاه ضروری اند که می بایست قبل از ریزش برگ ها در جوانه ها ذخیره شوند.

نکته قابل توجه آن است که پس از باز شدن شکوفه ها هرگز نباید اقدام به محلول پاشی نمود چون باعث ایجاد گیاه سوزی می شود و شکوفه ها را از بین خواهد برد. البته اکثر کارشناسان توصیه می­کنند بعد از ریزش گلها و در مرحله فندقی شدن میوه یک مرحله دیگر از کود فروت ست استفاده گردد.

 

نکات مهم کوددهی درختان به روش محلول پاشی

• برای جذب بهتر و همچنین جلوگیری از سوختن برگ ها، این روش باید حتماً زمانی انجام شود که هوا خنک و نسبتاً مرطوب باشد یعنی دم صبح یا هنگام غروب و حتماً باید زمانی باشد که وزش باد شدید وجود نداشته باشد و احتمال بارندگی تا دو روز آینده کم باشد.
• در هنگام محلول پاشی، به ویژه وقتی می خواهیم محلول پاشی اوره انجام دهیم، pH محلول باید اندازه گیری شود و این مقدار باید بین 6 تا7 باشد. بیشتر بودن pH می تواند باعث سوختگی برگ و ایجاد لکه­های سوخته روی میوه ها شود.
• کودهاي شیمیایی در یک سطل آب حل شده و پس از گذراندن از صافی هاي ریز چند لایه، وارد تانک محلول شوند.
• در این روش کوددهی باید از کودهای محلول در آب استفاده نمود و آن ها را به صورت محلول پاشی بر روی شاخ و برگ درختان میوه مصرف کرد، بنابراین درجه انحلال پذیری کود در این روش از اهمیت بالایی برخوردار است.
• با استفاده از این روش به خصوص در باغ هایی که خاک مناسبی ندارند و عناصر غذایی را قبل از استفاد توسط گیاه تثبیت می کنند، می توان عناصر غذایی را از راه اندام های هوایی به گیاه رسانید.
• از طرف دیگر می توان با تقویت درختان، مقاومت آن ها را در مقابل سرما و آفات و بیماری ها افزایش داد. همچنین به همراه عناصر غذایی می توان از هورمون های گیاهی نیز استفاده کرد که اثرات چشمگیری در افزایش محصول و افزایش مقاومت گیاه در برابر سرما دارند.
• برای رفع سریع علائم کمبود عناصر غذایی در درختان، روش محلول پاشی عناصر غذایی بهترین گزینه می­باشد.

   

مراحل بحرانی تغذیه درختان میوه

هر کدام از مراحل رشد و نمو گیاهان به مواد غذایی و شرایط خاص نیاز دارد که از لحاظ تغذیه، مراحل بحرانی درختان میوه را می توان از زمان برداشت تا برداشت بعدی و گیاهان زراعی را قبل از کاشت تا برداشت تقسیم بندی نمود.

کوتاهی در هر کدام از این مراحل می تواند خسارت جبران ناپذیری به گیاه وارد نماید و کشاورز و باغدار را از برداشت محصول قابل توجه محروم نماید.

در این بخش از مقاله مراحل بحرانی تغذیه درختان میوه را فهرست وار ذکر می کنیم و بر این  نکته تأکید داریم که حذف یا کوتاهی در انجام هر یک از موارد ذکر شده، لطمه به تولید و در نتیجه کاهش عملکرد را در پی خواهد داشت.

1.  قبل از خزان و ریزش برگ ها ( در مرکبات قبل از ورود به فصل سرما) مرحله ای بسیار مهم در آماده سازی درختان به تحمل سرمای زمستان و همچنین ذخیره مواد غذایی و تأمین انرژی لازم جهت رشد بهاره است.
2. کوددهی زمستانه و قبل از بیداری درختان در بهار با مصرف کودهای دامی و آلی به همراه عناصر پرمصرف و کم مصرف معدنی زیر سایه انداز درختان به منظور تأمین بخشی از مواد غذایی مورد نیاز، بهبود کیفیت خاک و گرم کردن اطراف درختان صورت می پذیرد.
3.  در بهار زمانی که جوانه ها متورم می گردند و آماده باز شدن می باشند، حفظ جوانه های گل از سرما و افزایش قدرت باروری آن ها اهمیت دارد.
4.  تقریبا دو هفته پس از ریزش گلبرگ ها، میوه ها تشکیل می شوند که نیاز است آن ها را از خطر سرمازدگی بهاره و ریزش مراقبت کرد.
5.  از زمان نخودی تا فندقی شدن میوه ها، به طور طبیعی درختان جهت حفظ تعادل نسبت بین برگ ها و میوه، مقداری از میوه ها را با ایجاد لایه جدا شونده حذف می کنند. در این مرحله مهم این است که با توسعه برگ ها و سطح فتوسنتز، این نسبت را تعدیل نماییم و ریزش را به حداقل برسانیم.
6.  زمان گردویی شدن میوه ها نیز زمان مهمی برای رسیدگی به درختان میوه می باشد که در این مرحله به علت افزایش سطح میوه و با وجود وفور کلسیم در خاک، میوه ها با کمبود کلسیم مواجه می شوند و نسبت به ریزش، بیماری ها و آفات حساس می گردند.
7.  شروع سایز گیری میوه ها (قبل از شروع رنگ آوری میوه ها) نیز از مراحل بحرانی تغذیه در درختان میوه است که می تواند در کیفیت میوه بسیار تأثیرگذار باشد. چراکه این زمان بهترین موقع برای یک دست کردن میوه ها به لحاظ سایز، وزن و رنگ استاندارد می باشد.
8.  برداشت و بعد از برداشت نیز از دیگر مراحل بحرانی هستند که بایستی مدیریت شوند.

مراحل ذکر شده در بالا به طور کلی آورده شده و در خصوص درختان مختلف با کمی تغییر قابل اجرا می باشد.

بررسی رشد سالانه درختان میوه

کوددهی درختان را می توان با توجه به رشد سالانه انجام داد؛ چنانچه رشد سالانه به خوبی پیش رفته باشد از دادن کود به درختان در سال جاری خودداری شود و در سال آینده مجددا اندازه گیری ها انجام گیرد.

درخت هلو و شلیل:

درختان جوانی که میوه نمی دهند باید در حدود 45 الی 60 سانتی متر و درختان بالغی که میوه می دهند باید در حدود 30 الی 45 سانتی متر رشد کرده باشند.

درخت سیب و گلابی:

درختان جوانی که میوه نمی دهند باید در حدود 45 الی 75 سانتی متر رشد کرده باشند. همچنین درخت گلابی بالغ و میوه ده در حدود 30 الی 60 سانتی متر و درخت سیب بالغ و میوه ده باید به میزان 15 الی 25 سانتی متر رشد کند.

درخت آلو و گیلاس:

درختان جوانی که میوه نمی دهند باید به میزان 55 الی 90 سانتی متر و درختان بالغ و میوه ده باید به میزان 20 سانتی متر رشد داشته باشند.

درخت آلبالو:

درخت جوان آلبالو که هنوز شروع به میوه دهی نکرده است باید 30 الی 60 سانتی متر و درخت بالغ و میوه ده آلبالو باید به میزان 20 سانتی متر رشد کند.

در پایان باید گفت: دانش و تکنولوژی همواره رو به جلو است و همه ساله ارقام جدید و برتر گیاهان زراعی و باغی به تولیدکنندگان عرضه می شوند که از لحاظ کیفیت و کمیت در سطح بالاتری قرار دارند.

لذا بسنده به تجربه گذشتگان، بدون توجه به علوم فیزیولوژی و تغذیه نوین گیاهی نمی تواند ما را از حداکثر پتانسیل تولید این ارقام بهره مند سازد و سلامت گیاهان را حفظ نماید.

به همین جهت بایستی از نظر کارشناسان مجرب بهره گرفت و برنامه های غذایی به روز، دانش بنیان و کاربردی را گام به گام و با دقت و اطمینان از حصول نتیجه مطلوب به کار بست. توصیه می شود دوره آموزش را زیر نظر کارشناسان مجرب در زمینه باغداری طی کنید و توصیه های کارشناسان را به کار بگیرید.

جمع‌­بندی و نکات کاربردی در خصوص تغذیه باغات

• کود چالکود باید کندرها باشد و هم اینکه مقاوم به آبشویی باشد.
• کود چالکود باید حاوی عناصر ماکرو اولیه (نیتروژن، فسفر و پتاسیم)، ماکرو ثانویه (گوگرد و منیزیم) و عناصر میکرو (از جمله آهن، روی، منگنز، مس، بور، مولیبدن و ...) باشد.
• کود چالکود از اوخر پاییز تا اواخر اسفند بسته به نوع اقلیم و نوع درخت می­تواند استفاده گردد.
• در چالکود می­توان بعد از حفر گودالها ابتدا یک لایه کود حیوانی کاملا پوسیده ریخت و سپس کودهای شیمیایی حاوی عناصر ماکرو و میکرو را روی آن ریخت و سپس روی کودهای شیمیایی خاک ریخت. به هیچ عنوان از کودهای حیوانی تازه در باغات استفاده نگردد چون منبع اغلب عوامل بیماریزا از جمله بیماری های قارچی می ­باشند.
• کود فروت ست در سه مرحله بعد از برداشت و قبل از خزان برگها، مرحله تورم جوانه­ها (اواخر زمستان) و مرحله بعد از ریزش گلها و در زمان فندقی یا نخودی شدن میوه مصرف گردد. یکی از دلایل ریزش در مرحله گلدهی و مراحل ابتدایی تشکیل میوه، کمبود روی و بور می­باشد که با انجام فروت ست این مشکل مرتفع می­گردد.

 

• در فصل بهار استفاده از کودهای حاوی درصد بالای گوگرد (از جمله نوع گوگرد سوسپانسیون) به صورت کودآبیاری در خاکهای آهکی به تدریج باعث تعادل اسیدته خاک و افزایش جذب عناصر غذایی در خاک می­گردد.
• استفاده از کودهای متعادل مثل کودهای 20-20-20 به صورت کودآبیاری در بهار و اوایل تابستان کمک زیادی به افزایش عملکرد و کیفیت میوه خواهد نمود.
• برای افزایش سایز میوه، زودرسی و رنگ پذیری میوه بهترین گزینه کودهای حاوی پتاسیم بالا می­باشد که معمولا در تابستان و در زمان شروع درشت شدن میوه می­توان به صورت محلولپاشی یا کودآبیاری استفاده نمود.
• کلسیم یک عنصر تنبل و کم تحرک می­باشد و معمولا فقر کلسیم را در درختان میوه مشاهده می­کنیم که کاربرد کودهای حاوی پتاسیم مسئله کمبود کلسیم را تشدید می­کند، بنابراین توصیه می­گردد کودهای حاوی کلسیم را در مراحل مختلف سایزگیری میوه استفاده نمایید. کلسیم باعث افزایش کیفیت میوه و افزایش انبارمانی میوه بعد از برداشت و کاهش ضایعات میوه می­شود.
• کود اسید هیومیک را در مراحل مختلف رشدی از جمله بهار، تابستان و پاییز می­توان به صورت کودآبیاری استفاده نمود این کود علاوه بر تقویت ریشه زایی، کلات کنندگی عناصر غذایی و افزایش جذب عناصر غذایی باعث بهبود ساختمان خاک می­شود.

 

 فهرست منابع

حمیدرضا وحیدی، 1381. آشنایی با روش های نوین تغذیه درختان میوه. اداره ترویج و مشارکت های مردمی. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان لنجان اصفهان.

محمد تقی شکوهی، حسین ملائی، 1393. تغذیه باغات میوه با شیوه نوین کود آبیاری. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان بابل.

رحیم قندی زاده، 1388. ترویج روش عملی نمونه برداری خاک به منظور مصرف درست کود در مزارع و باغات میوه. مدیریت هماهنگی ترویج کشاورزی فارس

روش صحیح چالکود. نشریه ترویجی. مدیریت جهاد کشاورزی ملکشاهی استان ایلام.

چالکود. اطلاعیه ترویجی. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خرم آباد. مرکز جهاد کشاورزی آبستان

فروت ست (مایع- محلول پاشی). اطلاعیه ترویجی. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خرم آباد. مرکز جهاد کشاورزی آبستان

ضرورت محلول پاشی پاییزه بر درختان میوه مثمر. اطلاعیه ترویجی. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان خرم آباد. مرکز جهاد کشاورزی دهپیر

تغذیه درختان میوه با محلول فروت ست. اطلاعیه ترویجی. مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان سلسه. مرکز جهاد کشاورزی قلعه مظفری