آفت پسیل پسته و راه­ های کنترل آن

پسيل پسته (Agonoscena pistaciae) یا شیره­ خشک مهم‌ترين و کلیدی‌ترین آفت درختان پسته در كشور محسوب مي‌شود و هر ساله خسارت زيادي را به باغ‌هاي پسته وارد مي‌كند.

در حالت طغياني اين آفت علاوه بر كاهش محصول سال جاري باعث ريزش جوانه‌هاي سال آينده، ريزش برگ‌ها و ضعف درختان مي‌شود. هم‌زمان با اواخر خرداد تا اواخر مرداد  ماه كه مصادف با دوره رشد گياه و پر شدن مغز پسته است، اين درخت حساسيت بيشتري نسبت بـه آفت دارد.

در شرايطي كه جمعيت آفت در اين دوره زماني افزايش يابد و يا كنترل آن با تأخير انجام گيرد، خسارت سنگيني به محصول و درختان پسته وارد مي‌شود.

مشخصات ظاهري پسیل پسته

پسيل پسته حشره كوچكي به طول 1/8-1/5 ميلي‎متر، دارای دو جفت بال و شاخک‌های 10 بندی مي‌باشد. رنگ عمومي بدن در حشرات بالغ زرد روشن است. تخم این حشره بیضی شکل به اندازه 0/2 میلی‌متر و به رنگ سفید شیری که پس از تشکیل جنین به رنگ زرد مایل به نارنجی در می‌آید. پسیل پسته دارای 5 سن پورگی می‌باشد.

تمامی سنین پورگی و حشرات ماده، از انتهای بدن خود عسلک شیرین دفع می‌کنند که در مقابل هوا خشک شده و تبدیل به دانه‌های مدور و شکر مانندی می‌شود و روی برگ یا زیر درخت می‌ریزند.

حشره بالغ پسیل پسته دارای دو فرم مختلف تابستانه و زمستانه می‌باشد. زمستان‌گذرانی پسیل به صورت حشرات کامل در زیر برگ‌های پای درخت، پوسته تنه درخت، لابه لای شکاف‌ها و درزهای زمین و هم‎چنین لابه لای علف‌های هرز صورت می‌پذیرد.

با گرم شدن هوا و آغاز فصل بهار و افزایش درجه حرارت محیط، حشره بالغ پناهگاه زمستانی خود را ترک می‎کند و بعد از تغذیه روی برگ‌های تازه، جفت‌گیری و به تدریج تخم‌ریزی می‌کند.

آغاز تخم‌گذاری این حشره هم‎زمان با تورم جوانه‌های درخت بوده و حداکثر تخم‌گذاری مصادف با باز شدن برگ‌های درخت در بهار اتفاق می‌افتد. هر حشره ماده زمستان‌گذران پسیل حدود 50 تخم می‌گذارد. تخم‌ها پس از یک هفته تا ده روز تفریخ شده و پوره‌ها خارج می‌شوند. طول دوران پورگی در هر نسل پسیل پسته 23 تا 27 روز گزارش شده است.

نحوه خسارت پسیل پسته

خسارت پسیل پسته مربوط به مرحله پورگي آفت مي‌باشد. پوره‌هاي جوان پسيل بلافاصله پس از خروج از تخم، خرطوم خود را در نسوج برگ فرو مي‌كنند و شروع به تغذيه از شيره گياهي مي‌نمايند اين عمل باعث ضعف گياه مي‌شود.

اگر برگ‌هاي مورد تغذيه جوان و تراكم پوره‌ها زياد باشد در لبه برگ‌ها مختصر پيچيدگي به وجود مي‌آيد. اما در شرایط كامل بودن برگ‌ها، در شكل ظاهري آن‌ها هيچ تغييري صورت نمي‌گيرد. تغذيه پوره‌ها باعث پوكي،نيم‌مغزي و دهان بسته­ شدن پسته‌ها و هم‌چنين ريزش جوانه‌ها و برگ‌ها می‌شود که خسارت كمي و كيفي محصول را سبب مي‌شوند. علاوه بر آن توليد عسلك فراوان مي‌كنند كه موجب اختلال در فيزيولوژي گياه و سوختگي برگ‌ها مي‌شوند.

گاهی اوقات خسارت پسیل آنقدر زیاد است که شکرک ایجاد شده علاوه بر برگ‌ها در زیر درختان هم قابل مشاهده است. برگ‌ریزی شدید در باغات آلوده یکی از علائم معمول خسارت پسیل پسته در تابستان است.

کنترل آفت پسیل پسته

براي كنترل و كاهش جمعيت آفت پسیل پسته به زير سطح زيان اقتصادي روش‌هاي غيرشيميايي متعددي در كنار مبارزه شيميايي توصیه شده است که مي‌توان در برنامه مديريتي مبارزه با پسيل پسته استفاده نمود كه در ذيل به اين موارد اشاره مي‎شود.

روش­های كنترل غیرشیمیایی پسیل پسته:

عمليات شخم:

 شخم زمستانه باعث كاهش جمعيت پسيل معمولي پسته در بهار سال بعد مي‌شود. عمليات شخم بايد از اواخر آذر تا اوايل اسفند صورت گيرد و خاك تا عمق 10 سانتي‌متري برگردانده شود. در اين صورت درصد بالايي از حشرات زمستان‌گذران پسیل تلف خواهند شد.

تغذيه مناسب:

كودهي مناسب باعث تقويت درختان می‌شود و خسارت كمتري متوجه درخت مي‌شود. چالكود باعث هدايت ريشه‌ها به طرف چال‌ها می‌شود. در اين چال‌ها رطوبت بهتر ذخيره مي‌شود و درخت تحمل بيشتري دارد.

هم‌چنين اصلاح بافت خاك با مواد مناسب باعث تقويت درختان و افزايش تحمل آن‌ها خواهد شد. تعدادي از كودها مانند كودهاي پتاسه باعث تقويت تحمل درخت نسبت به خسارت آفات از جمله پسيل خواهد شد. در مقابل تعدادي از آن‌ها موجب حساسيت درختان به خسارت و افزايش جمعيت پسيل مي‌شود.

آبياري مناسب:

 پسيل پسته حشره‌اي خشكي­‌دوست می‌باشد که خسارت آن در باغ‌هاي كم آب بيشتر است. آبیاری و تأمین رطوبت کافی علاوه بر افزايش تحمل درختان و شادابی آن‎ها، شرايط مناسب براي فعاليت دشمنان طبيعي این حشره را نیز فراهم مي‌كند كه اين امر موجب كاهش جمعيت پسيل پسته مي‌شود.

مدیریت مناسب باغ:

درختان با فواصل كاشت و هرس مناسب، رشد بهتري دارند و در صورت آلوده شدن به پسيل قابليت تحمل بيشتري خواهند داشت.

استفاده از گیاهان تله:

 تعدادي از ارقام پسته اهلي و وحشي در ابتداي فصل رشد زودتر برگ‌دهي مي‌كنند. كاشت اين ارقام باعث مي‌شود پسيل در ابتدا روي آن‌ها مستقر شود. بنابراين مي‌توان از اين درختان به عنوان تله استفاده كرد و فقط همان درختان را در ابتداي فصل سم‌پاشي كرد تا از انتقال آنها به ساير درختان جلوگيري شود.

استفاده از كارت‌هاي زرد:

كاربرد تله‎هاي چسبي زرد رنگ به عنوان يك روش كاهش جمعيت پسيل در تلفيق با روش‌هاي ديگر مبارزه قابل استفاده است. تله‌گذاري در زماني بايد آغاز شود كه حشرات كامل زمستان‌گذران از محل‌هاي زمستاني خارج شده ولي هنوز تخم‌ريزي نكرده باشند.

بهترين زمان تقريباً اواسط اسفند ماه (قبل از باز شدن برگ‌هاي پسته) مي‌باشد. معمولاً از كارت‌هاي چسبي زرد به ابعاد 0/1×20×10 سانتي‌متر استفاده مي‌شود. تعداد تله نصب شده بر اساس نحوه كاشت و اندازه درختان متغير است. لازم است تله‌هاي زرد بعد از اولين سم‌پاشي پسيل (تقريباً اواخر ارديبهشت تا اوايل خرداد) جمع آوري شوند.

استفاده از ارقام مقاوم:

ميزان آلودگي و تحمل ارقام مختلف پسته به پسيل متفاوت است. طبق گزارش‌ها موجود ارقام اکبری، احمد آقایی و کله‌­قوچی حساسیت بالایی نسبت به آفت پسیل دارند. اما رقم اوحدي تحمل بالایي نسبت به این آفت دارد و حتي جمعيت‌هاي متوسط اين آفت را تحمل مي‌كند.

حفاظت و حمايت از دشمنان طبيعي:

با انجام مواردی از جمله کاهش تلفات دشمنان طبیعی پسیل پسته در طول زمستان، مديريت علف هرز در باغ، استفاده از سموم کم­‌خطر، محدود كردن منطقه سم‌پاشي، محدود كردن زمان سم‌پاشي و ... می‌­توان از دشمنان طبیعی پسیل پسته حفاظت کرد.

بر اساس مطالعات موجود، كنترل طبيعي پسيل پسته در طبيعت توسط 18 گونه از دشمنان طبيعي انجام مي‌شود. تخم و پوره‌هاي این حشره غذاي مناسبي براي 8 گونه از كفشدوزك‌هاي فعال در باغ‌هاي پسته می‌باشد. هم‌چنین زنبور پسيلافاگوس، سن‌هاي شكارگر، بال‌توري سبز و كنه‌هاي شكارگر نيز از دشمنان طبيعي آفت پسيل پسته در ايران محسوب مي‌شوند.

روش كنترل شیمیایی پسیل پسته

برای اطلاع از جمعیت آفت در طول فصل لازم است نمونه‌برداری منظم (حداکثر 7 روزه) از باغ صورت گیرد. در این نمونه‌برداری‌ها جمیت تخم، پوره و حشره کامل تخمین زده می‌شود و بر اساس جمعیت هر مرحله رشدی آفت تصمیم به مبارزه می‌نمایند.

زمانی که میانگین جمیت پوره‌ها روی هر برگ به بیش از 5 عدد رسید اقدام به مبارزه صورت می‌‌گیرد که در ابتدای فصل با صابون‌ها‌ و سموم کم­خطر و در ادامه فصل در صورتی که جمعیت بالاتر رفت از سموم دیگر استفاده می‌شود.

رعایت نکات زیر برای کنترل شیمیایی آفت ضروری است:

- از سم‌پاشی بی‌موقع و هنگامی که جمعیت آفت زیر سطح زیان اقتصادی است خودداری شود ( سطح زیان اقتصادی زمانی است که روی 50 درصد از برگ‌ها به طور متوسط 10 تا 15 عدد پوره وجود دارد).

- از اختلاط چند سم با یکدیگر خودداری شود.

- زمانی که آلودگی به صورت لکه‌ای و به خصوص آلودگی در درختان حاشیه باغ مشاهده می‌شود فقط درختان آلوده سم‌پاشی شوند.

- باید در نظر داشت كه اغلب سموم بر روي مرحله پورگي آفت موثر هستند، بنابراين زمان سم‌پاشي بايد با مرحله پورگي منطبق گردد.

- بعضي از سموم سيستميك مانند اسپيروتترامات با تأخير روي آفت عمل مي‌كند بنابراين مي‌توان اين سم را كمي زودتر استفاده کرد.

- براي جلوگيري از مقاومت اين آفت به سموم، توصيه مي‌شود در سم‌پاشي‌هاي متوالي از سموم با گروه مختلف به صورت متناوب استفاده شود.

- در باغ‌هاي بزرگ براي سم‌پاشي قطعات مختلف باغ مي‌توان از سموم مختلف به صورت موزاییکی استفاده کرد.

حشره‌­کش‌هاي مجاز و ثبت شده براي کنترل پسیل پسته

سموم توصيه شده	فرمولاسيون	مصرف در هكتار	زمان مبارزه
ايميداكلوپريد	SC 35%	0/4 در هزار	بر اساس موازین پیش آگاهی
فلوفنوكسورون	DC 5%	0/5 در هزار
هگزافلومورون	EC 10%	0/7 - 0/5 در هزار
فوزالن	EC 35%	2/5 در هزار
استامی­پرید	SP 20%	0/25- 0/2 در هزار
تیامتوکسام	WG 25%	0/3 در هزار
تیامتوکسام	SC 24%	0/4 در هزار
اسپیرودیکلوفن	SC 24%	0/4- 0/3 در هزار
تياكلوپريد	OD 24%	0/3 در هزار
فن پيروكسي ميت	EC 5%	1 -0/5 در هزار
اسپيروتترامات	SC 10%	0/5 در هزار
آزاديراختين	EC 0.15%	2/5 در هزار
دي اتانول آميدروغن نارگيل	WSC 65%	2 در هزار
ماترين	SL 0.6%	1/5- 1 در هزار
فلوپيراديفوران	SL 20%	0/75 در هزار
پيرترين	EW 1.5%	2 در هزار
پست اوت (روغن پنبه دانه و ميخك)	SL 70%	5 در هزار
سيلتك (پليمرهاي سيليكومني)	EC 90%	0/75 در هزار
كائولن (سپيدان)	WP	5 در صد
كلوتيانيدين	SC 20%	0/5 در هزار

 

دفعات سم‌پاشي با نظر كارشناس منطقه صورت می‌گيرد زيرا بستگي به ميزان آلودگي دارد. توصیه شده است از زمان رسيدن میوه پسته سم‌پاشي انجام نشود (حتي المقدور از اواسط مرداد به بعد سم‌پاشي انجام نگيرد). قابل ذکر است که افزايش دز مصرف باعث كاهش جمعيت آفت نمي‌شود.