آفت کرم سفید ریشه و راه های مبارزه با آن

کرم سفید ریشه با نام علمی Polyphylla olivieri و نام انگلیسی White grub از خانواده Scarabaeidae و راسته سخت بالپوشان Coleoptera می‌باشد.

عبارت "کرم سفید ریشه"، به دوران لاروی و خسارت‌زای این آفت اطلاق می‌شود. کرم سفید ریشه آفت انواع درختان میوه هسته‌دار، دانه‌‌دار، درختان غیرمثمر، گیاهان زینتی و برخی گیاهان زراعی در مناطق سرد و معتدل کشور است. حشرات کامل آفت، در مناطق معتدل و سردسیر در زمان رسیدن درختان زردآلو در طبیعت پدیدار می‌شوند. به این دلیل باغداران به آن سوسک زردآلورسان می‌گویند.

آفت یک نسل خود را در مدت دو تا سه سال طی می‌کند. لاروهای سنین مختلف آفت در اعماق خاک روی ریشه گیاهان میزبان مستقر شده و ضمن تغذیه که ممکن است به قطع بخشی از ریشه نیز منجر شود، ضعف عمومی و در نهایت خشکیدگی میزبان را موجب می‌شوند.

در درختان جوان، با قطع ریشه‌های اصلی توسط آفت، استقرار گیاه در خاک مختل می‌شود. بروز این وضعیت ریشه‌کنی این قبیل درختان را پس از آبیاری و وزش باد در پی دارد.

مشخصات ظاهری کرم سفید ریشه

حشرات کامل این آفت سوسک‌هایی هستند که در حدود 27 تا 35 میلی‌متر طول دارند و عرض بدن آنها در عریض‌ترین قسمت تا 20 میلی‌متر می‌رسد. رنگ عمومی بدن قهوه‌ای تیره یا سیاه است که توده‌هایی از پولک‌های صدفی رنگ روی آنها را پوشانیده است. این پولک‌ها به صورت نوار یا لکه‌های سفید رنگ در سطح پشتی سر، سینه و بالپوش‌ها جلوه‌گر می‌شود.

حشره کامل کرم سفید ریشه

حشرات کامل دارای دو شکل جنسی نر و ماده می‌باشند که تشخیص آن‌ها از روی شاخک‌ها به‌آسانی امکان‌پذیر است. شاخک‌ها در حشرات نر در انتها دارای 7 ورقه بزرگ و در ماده‌ها دارای پنج ورقه کوچک هستند.

 

حشره کامل نر و ماده کرم سفید ریشه

تخم این سوسک‌ها بیضی شکل نزدیک به کروی است و به رنگ سفید صدفی است که به صورت دسته جمعی در خاک یافت می‌شوند. اندازه‌ی این تخم‌ها به قطر 2/5 تا 4 میلی‌متر می‌باشد.

توده تخم کرم سفید ریشه درون خاک

لارو این حشرات اسکارابی فرم می‌باشد. به این گونه که دارای پاهای سینه‌ای نسبتاً قوی و بدن خمیده شبیه (c) هستند. انتهای شکم نسبتاً بزرگ و متورم می‌باشد. همچنین بر روی آخرین نیم حلقه شکمی بدن دو ردیف مو مشاهده می‌گردد.

لارو کرم سفید ریشه

شفیره در نزدیکی سطح خاک تشکیل می‌گردد و لاروهای کامل قبل از مرحله شفیرگی گهواره‌ای بیضی شکل از گل درست می‌کنند و در داخل آن شفیره می‌شوند.

شفیره کرم سفید ریشه

 

چرخه زندگی کرم سفید ریشه

این حشره زمستان را به صورت لارو سنین مختلف (2،1 و 3 ساله) در عمق خاک کنار ریشه میزبان به‌سر می‌برد. کرم‌های سفید ریشه اغلب دوره لاروی 2 تا 3 ساله دارند.

لاروها با گرم شدن هوا به سمت بالا حرکت و در عمق 30-20 سانتی‌متری روی ریشه میزبان فعالیت می‌کنند. با فرا رسیدن سرما دوباره لاروها به عمق خاک 60-50 سانتی‌متر برمی‌گردند.

لارو در سال سوم زندگی با گرم شدن هوا، مجددا به سمت بالا حرکت کرده و پس از اندکی تغذیه در عمق 30-20 سانتی‌متری و در کنار ریشه تبدیل به شفیره شده و حشرات کامل بسته به منطقه از اواخر اردیبهشت تا اوایل تیرماه در طبیعت مشاهده می‌شوند.

حشرات کامل شب پرواز هستند و اکثراً (به ویژه افراد نر) در اطراف چراغ‌ها به پرواز در می‌آیند. حشرات نر قادر به تولید صدا هستند و در هنگام روز روی تنه درختان و یا در زیر کلوخه‌ها استراحت می‌کنند.

جنس نر این آفت بعد از جفت‌گیری بر روی سطح خاک می‌میرند ولی حشرات ماده زیر خاک می‌روند و تخم‌گذاری می‌کنند. حشرات کامل پس از جفت‌گیری تخم‌های خود را به صورت دسته‌ای در درون خاک زیر تاج درختان میزبان در شکاف‌ها و ترک‌های خاک قرار می‌دهند.

دوره جنینی 2 تا 3 هفته است و لاروها پس از خروج وارد خاک می‌شوند. لاروهای تازه از تخم خارج شده معمولاً روی ریشه‌های علف‌های هرز و ریشه خانواده گندمیان و سپس ریشه‌های نازک درختان میزبان فعالیت می‌کنند. در سال‌های بعد ریشه‌های قطورتر را مورد حمله قرار داده و ممکن است آنها را قطع کنند. گاهی تعداد 40 تا 50 عدد لارو روی ریشه یک درخت دیده می‌شود.

لاروها در داخل خاک به تناسب تغییرات درجه حرارت فصلی، تغییر محل می‌دهند. در ماه‌های گرم سال در نزدیکی سطح خاک فعالیت می‌کنند و در زمستان به اعماق خاک فرو می‌روند. به همین لحاظ مبارزه شیمیایی پاییزه و زمستانه در مورد لاروها نتایج مطلوبی را نمی‌دهد. مراحل رشد آفت کرم سفید ریشه از مرحله تخم تا بلوغ در شکل زیر نمایش داده شده است.

چرخه زندگی آفت کرم سفید ریشه

دامنه میزبانی و پراکنش

این آفت به تمامی درختان میوه هسته‌دار و دانه‌دار، انار، برگ نو، چغندر قند، سیب زمینی، یونجه و برخی میزبانان دیگر خسارت وارد می‌کند. آفت معمولاً در نقاطی از کشور که کشت درختان سردسیری مرسوم است، وجود دارد.

نحوه خسارت

پس از تفریخ تخم‌ها، لاروهای سال اول اغلب به ریشه گیاهان یکساله حمله می‌کنند و به آنها خسارتی را وارد می‌‎نمایند. سنین بالای لاروی این آفت (لاروهای 2 و 3 ساله) در روی درختان ایجاد خسارت می‌نمایند. لاروها از پوست و حتی از قسمت‌های سطحی چوب تغذیه می‌کنند و بدین ترتیب جریان شیره نباتی را قطع می‌کنند.

علائم اولیه آلودگی، در ساعات گرم روز با پژمردگی و افتادگی برگ‌ها خودنمایی می‌کند. این حالت با خنک شدن هوا برطرف شده و بسیار شبیه علائم خسارت پوسیدگی سفید ریشه می‌باشد، اما باید توجه داشت که خسارت وارد شده توسط کرم سفید ریشه، از پراکنش بیشتری در سطح باغ برخوردار است.

همچنین در زمان ظهور علائم خسارت، با کنار زدن خاک لاروهای آفت به آسانی قابل تشخیص می‌باشند. علائم اصلی خسارت آفت به صورت ضعف عمومی درخت، زردی و خزان برگ‌ها و خشک شدن و قطع بخشی از ریشه‌های اصلی و فرعی درخت میزبان می‌باشد. خسارت کرم سفید ریشه به گونه‌ای است که دو تا سه عدد لارو سن آخر (3 ساله)‌، قادرند یک درخت چهار ساله گیلاس را خشک کنند.

خسارت کرم سفید ریشه روی ریشه درخت میزبان

کنترل آفت کرم سفید ریشه

کنترل مکانیکی:

این روش بر اساس رفتار حشرات کامل و جلب آن‌ها به تله نوری استفاده می‌گردد. مبارزه مکانیکی علیه این آفت منحصراً به جمع‌آوری و از بین بردن لاروها و حشرات کامل می‌باشد. برای این کار در مناطق آلوده باغ تله را کار می‌گذارند. درصورت نبود برق می‌توان از لامپ‌های قابل شارژ در آنها استفاده کرد. یک ساعت قبل از غروب آفتاب و به مدت سه ساعت تله را روشن می‌کنند و به این ترتیب با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی به هم خورده و آلودگی کاهش می‌یابد.

کاربرد تله نوری

کنترل زراعی:

شخم عمیق و برگرداندن خاک باعث به سطح آمدن لاروهای داخل خاک شده و پرندگان آن‌ها را جمع‌آوری می‌نمایند.

کنترل زراعی کرم سفید ریشه

کنترل زیستی:

کرم سفید ریشه دارای دشمنان طبیعی فراوان است که در مراحل مختلف زندگی آنها را مورد حمله قرار می‌دهند. حشرات کامل اغلب بوسیله پرندگان شکار می‌شوند. تخم‌های این حشره غذای مناسبی برای گونه‌های مختلف مورچه‌ها می‌باشد و اغلب بوسیله آن‌ها ربوده می‌شود.

لاروها مورد حمله میکروارگانیسم‌ها مختلف قرار می‌گیرند که از آن جمله می‌توان تک سلولی Nosema melolonthae را نام برد. همچنین قارچ Metarhizium anisopliae به عنوان پاتوژن مرحله لاروی این آفت از کرج گزارش شده است. چندین گونه از زنبورهای جنس Scolia ،Thipha و Elis به صورت پارازیت خارجی روی بدن لاروهای فلج شده این آفت زندگی می‌کنند.

مبارزه شیمیایی:

این روش بر اساس کنترل شیمیایی لاروهای کوچک (1 ساله) و در زمان مناسب، هم‌زمان با خروج لاروها (اواخر بهار یا اوایل تابستان) استوار است. این عمل به صورت لکه‌ای و در نقاط آلوده باغ انجام می‌گیرد.

پس از گاورو کردن زمین، زیر سایه‌انداز درختان (لکه‌های آلوده) را شخم زده و سپس با توجه به وسعت سطح مذکور با استفاده از محلول سمی، زیر تاج درخت و یا عرصه‌های آلوده را سم‌ریزی می‌کنند. میزان محلول مصرفی با توجه به اندازه درخت و بافت خاک تغییر می‌کند.

سپس دو تا سه روز بعد از سم‌ریزی، یک آبیاری سبک که پخش بهتر و یکنواخت‌تر سم را در عمق فعالیت آفت در پی داشته باشد انجام می‌شود. بدیهی است چنانچه آبیاری سنگین انجام شود جز شستشو و کاهش غلظت و عدم نتیجه‌گیری مطلوب چیزی در پی نخواهد داشت.

از آنجا که هدف از اینکار از بین بردن لاروهای سن یک (کوچک) آفت است، بنابراین لازم است یک نسل آفت را کامل مورد پوشش قرار دهد. بر این اساس سه سال متوالی باید این کار انجام شود. همچنین لازم است جهت جلوگیری از آلودگی مجدد به دلیل پرواز حشرات کامل آفت از باغ‌های آلوده همسایه، این کار به صورت فراگیر و توسط همه باغداران انجام شود.

برای کنترل شیمیایی این آفت از سمومی مانند دیازینون 60% امولسیون به نسبت 1.5-1 در هزار، دیازینون گرانول به مقدار 100 گرم در متر مربع و کلرپایریفوس (دورسبان) به نسبت 2 -1.5 در هزار استفاده می‌شود. چنانچه از دیازینون استفاده شود، با توجه به دوام کم آن بهتر است یک ماه بعد این کار تکرار شود.

در آخر در صورت وجود هرگونه سؤال از قسمت مشاوره کشاورزی آنلاین سوالات خود را ثبت کنید تا کارشناسان کشاورزی ما به آن پاسخ بدهند.

 

منابع

امور مناطق گروه حفظ نباتات، 1389، دستورالعمل شناسايی و كنترل كرم سفيد ريشه.
شیوان زمانی، 1396، کنترل و شناسایی کرم سفید ریشه، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان. 
رئوف کلیائی،1393، آشنایی با کرم سفید ریشه و مدیریت تلفیقی آن، موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور.