آموزش 0 تا 100 کشت کلزا

کشت کلزا

کلزا (Rapeseed) با نام علمی (Brassica napus) گیاهی یکساله از خانواده شب‌بو و از دانه‌های روغنی قابل کشت در مناطق معتدله ایران می‌باشد و رتبه پنجم را در بین روغن‌های گیاهی دارد. این گیاه زراعی دارای ریشه‌های ضخیم و گل‌های زرد رنگ می‌باشد و کشت این محصول به خصوص در تناوب با گندم سبب افزایش حاصلخیزی و بهبود ساختار خاک می‌شود.

شرایط کشت کلزا

کلزا دارای دو رقم بهاره و پاییزه می‌باشد که رقم بهاره کم محصول و کوتاه‌تر می‌باشد. کلزا در آب و هوای سرد و معتدل قادر به رشد می‌باشد و حداقل دما برای رشد آن صفر درجه سانتی‌گراد است. حداقل دمای خاک برای جوانه‌زنی کلزا 2 درجه سانتیگراد و در کشت بهاره 6 درجه سانتیگراد می‌باشد. خاک مناسب برای رشد کلزا رسی لومی با زهکشی مناسب است و این گیاه قادر به تحمل شوری می‌باشد.

عملیات کاشت کلزا

تاریخ کشت کلزا در پاییز با توجه به شرایط منطقه اواسط مهرماه تا اوایل آبان می‌باشد. بهترین زمان کشت کلزا بهاره نیز با توجه به سرمای منطقه، اواخر بهمن و اوایل اسفند می‌باشد. کلزا معمولاً در عمق 2/5 تا 3 سانتیمتری خاک کشت می‌شود.

میزان بذر مصرفی برای کشت کلزا 6 تا 8 کیلوگرم در هکتار و بهترین تراکم بوته 70 تا 80 بوته در متر مربع می‌باشد. فاصله ردیف‌های کشت در کلزا بهاره 18 تا 23 سانتیمتر و در کلزا زمستانه 35 تا 40 سانتی‌متر می‌باشد.

شخم عمیق و دیسک و ماله‌کشی و تسطیح زمین از عملیات خاک­‌ورزی ضروری در کشت کلزا می‌باشند و بذرهای کوچک کلزا نیاز به بستری با بافت ظریف و منجسم برای رشد دارند. در این مرحله در صورت نیاز از علف‌کش‌هایی نظیر ترفلان برای کنترل علف‌های هرز پیش از کشت استفاده می‌شود. کلزا به دو روش مکانیزه و دست­پاش کشت می‌شود.

آبیاری و کوددهی

مقاومت کلزا به خشکی از سایر گیاهان کمتر است و نیازمند مقادیر زیاد آب برای رشد می‎‌باشد و کمبود آب به ویژه در مراحل زایشی از کیفیت روغن می‌کاهد. آبیاری اول کلزا به صورت سبک انجام می‌شود و تکرار آبیاری بعد از 5 تا 7 روز ضروری می‌باشد.

آخرین آبیاری نیز اهمیت ویژه دارد و در زمان رسیدن 20 درصد کپسول‌ها آبیاری باید انجام گیرد. حساس‌ترین مرحله آبیاری نیز زمان گلدهی و تشکیل کپسول است که کمبود آب در این مرحله سبب کاهش کپسول‌ها و دانه‌بندی می‌شود. در بیشتر مناطق 2 تا 3 نوبت آبیاری در پاییز و 3 تا 4 نوبت آبیاری در بهار مورد نیاز است. با توجه به فصل کشت، رطوبت خاک بررسی شده و در صورت نیاز قبل از کشت یک نوبت آبیاری برای تامین رطوبت انجام می‌گیرد.

آبیاری کلزا معمولاً تحت فشار و به صورت قطره­ای یا بارانی است و به طور کلی آبیاری در مراحل کاشت، ساقه‌دهی، گلدهی، تشکیل غلاف و پر شدن دانه انجام می‌شود.

کلزا از جمله گیاهان با نیاز بالای ازت است و بهتر است ازت مورد نیاز کلزا تقسیم و طی سه نوبت در قبل کاشت، در هنگام روزت و هنگام غنچه‌دهی در اختیار گیاه قرار گیرد. فسفر در مراحل اولیه رشد و در هشت هفته اول توسط گیاه جذب می‌شود و بهتر است به صورت نواری با فاصله در زیر بذر قرار گیرد. پتاسیم سبب بهبود رشد و عملکرد و مقاومت گیاه به تنش‌ها می‌شود و در صورت کمبود پتاسیم بهتر است به صورت نواری و در نزدیک بذر مصرف شود. عناصر ریزمغذی نیز در صورت نیاز به صورت محلول‌پاشی قابل مصرف می‌باشند.

میزان کودها با توجه به آزمون خاک و تشخیص کمبودها میسر می‌گردد. در صورت مصرف بیش از اندازه ازت، گیاه دچار ورس شده و کیفیت روغن کاهش می‌یابد.

پایش و نگهداری کلزا

کلزا در مراحل رشدی ممکن است مورد حمله آفات و بیماری‌ها قرار گیرد. بیماری پوسیدگی ساقه اسکلروتنیا، ساق سیاه و لکه سیاه آلترناریایی از جمله بیماری مهم در کشت کلزا محسوب می‌شوند. سوسک‌های گرده‌خوار، شته‌ها، سوسک سرخرطومی ساقه و کک‌های نباتی نیز از آفات شایع در مزارع کلزا می‌باشند.

بنابراین پایش مزرعه به منظور شناسایی و مدیریت آفت و بیماری حائز اهمیت می‌باشد. کنترل علف‌های هرز نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و کنترل آن‌ها در 4 الی 8 هفته اول حائز اهمیت است. شخم زمین قبل از کشت و دیسک زدن به کنترل علف‌های هرز کمک کرده و در صورت نیاز استفاده از علف‌کش‌های باریک برگ و پهن برگ لازم می‌باشد.

عملیات برداشت کلزا

انتخاب زمان برداشت مناسب در کلزا حائز اهمیت می‌باشد و عملکرد بیشتر را به دنبال دارد. تعیین زمان برداشت با مشاهده رنگ دانه‌ها امکان‌پذیر است و زمانی که غلاف‌ها به رنگ زرد در می‌آیند پایش منظم مزرعه اهمیت دارد و برداشت به موقع مانع از خرد شدن دانه‌ها می‌شود. جهت کاهش ریزش بذرها، عملیات برداشت بهتر است در اوایل صبح یا عصر انجام گیرد. زمان برداشت برای ارقام پاییزه 180 تا 270 روز و برای ارقام بهاره 85 تا 125 روز است.

رسیدن دانه‌ها از قسمت‌های پایینی غلاف شروع شده و به بالا می‌رسد و محصول زمانی می‌رسد که تمام بذرها سیاه شده باشند. کلزا به صورت مکانیکی توسط کمباین برداشت می‌شود و پس از برداشت، محصول نگهداری و ذخیره می‌شود و دانه‌ها باید به صورت طبیعی یا مصنوعی خشک شوند.