زنجره - روش های مبارزه و کنترل

زنجره (Cicada)

زنجره یا ­زلّه یا جیرجیرک دشتی گروهی از حشرات از خانواده Cicadidae می‌­باشند که آفات مهم محصولات کشاورزی به خصوص باغات انگور به شمار می‌­روند و به زنجره مو معروف می‌باشند و سالانه خسارت­های شدید را به باغ‌های انگور وارد می‌کنند. در برخی مناطق این خسارت به 85 تا 90 درصد می‌رسد. در این مقاله قصد داریم تا راه و روشهای مبارزه و کنترل زنجره را به شما آموزش دهیم.

میزبان و علائم

زنجره مو با نام علمی Psalmocharias alhageos از دیر زمان آفت مهم درختان انگور در مناطق مختلف موکاری به شمار می‌رود. این آفت علاوه بر درخت مو به محصولات دیگری نظیر سیب، به، گلابی، انار، آلبالو، سنجد و درختان غیرمثمر مانند نارون، نسترن، تبریزی، سپیدار و ابریشم نیز خسارت وارد می‌کند.

در تاکستان‌های آلوده به زنجره مو درختان به تدریج کم رشد، خشک و ضعیف شده و میوه‌ها کوچک می‌مانند و با ادامه تغذیه پوره‌ها از شیره گیاهی ریشه، خسارت به 90 درصد نیز می‌رسد.

علاوه بر این تخم‌­ریزی حشره در شاخه‌ها نیز میزان خسارتی را به همراه دارد. تخم‌گذاری در شاخه‌های نازک و تازه سبب سبزخشک شدن، قطع سیستم آوندی و در نهایت شکستگی آنها می‌شود و خوشه‌ها کوچک و نارس باقی می‌مانند. خشک شدن سرشاخه‌ها، وجود شکاف تخم‌ریزی در آن‌ها و وجود سوراخ‌هایی با قطر یک سانتیمتر در خاک پای درخت از علائم مشهود حضور آفت می‌باشد.

شکل‌شناسی

طول بدن حشرات بالغ در زنجره‌ها 24 تا 28 میلیمتر می‌باشد و بدنی به رنگ سبز روشن تا قهوه‌ای تیره دارند و دارای دو خط سبز رنگ در ناحیه قفسه سینه می‌باشند. پشت سینه حشره به شکل ذوزنقه با شیارهای عمیق بوده و سپرچه‌ای بزرگ دارند.

بال‌های زنجره شیشه‌ای، شفاف و دارای رگ‌های سبز تا قهوه‌ای می‌باشد. حشرات ماده دارای تخم‌ریز نیزه‌ای و مشخص و حشرات نر دارای دستگاه صوتی بین حلقه اول شکم و خطی که شکم را به پشت متصل می‌سازد می‌باشند که صدای زیادی را تولید می‌کند. این حشرات دارای چشم‌های مرکب بزرگ به رنگ سبز تا آبی و سه چشم ساده قرمز می‌باشند. همچنین شاخک در آن‌ها سه مفصلی و بین چشم‌ها قرار دارد. تخم در زنجره‌ها سفید و بیضی شکل، انتهای تخم باریک و دارای چند فرورفتگی در یک طرف می‌باشد. 

 زیست‌شناسی

این آفت دارای پنج مرحله پورگی می‌باشد که در خاک زندگی کرده و از شیره گیاهی ریشه‌ها تغذیه می‌کند. پوره‌های سن آخر با مساعد شدن شرایط آب و هوایی از خاک خارج شده و پس از پوست‌­اندازی به حشره کامل تبدیل می‌شوند و از شیره بخش‌های هوایی تغذیه کرده و پس از مدتی شروع به جفت‌گیری و تخم‌ریزی می‌کنند. تخم‌ریزی در شاخه‌های جوان و تازه و در گیاهان مختلف انجام می‌گیرد.

حشره بالغ هنگام تخم­ریزی با تخم‌ریز خود شکافی طولی روی شاخه ایجاد می‌کند و تخم‌ها را داخل شکاف قرار می‌دهد و روی تخم‌ها را با ماده اسفنجی سفیدرنگی می‌پوشاند. هر حشره ماده در طول دوره تخم‌ریزی خود حدود 800 تخم می‌گذارد. طول دوره جنینی حدود 30 روز بوده و پوره‌ها بلافاصله پس از خروج از تخم وارد خاک شده و با ایجاد دالان‌هایی درون خاک شروع به تغذیه از شیره می‌کنند و این دوره پورگی 4 سال زمان برده و در نهایت در زمان بلوغ به سطح خاک نزدیک شده و حشرات بالغ ظهور می‌یابند.

پوره‌ها تا شعاع یک متری از طوقه در اطراف ریشه‌ها مستقر هستند و شرایط کاملاً مرطوب را برای رشد ترجیح می‌دهند. زمستان‌گذرانی این آفت به‌صورت سنین مختلف پورگی در خاک می‌باشد.

روش‌های کنترل

پایش و ردیابی امری مهم در جلوگیری از شیوع آفت در تاکستان می‌باشد. با ظهور آوازخوانی حشرات بالغ، بررسی مداوم سرشاخه‌ها امری الزامی بوده و با مشاهده علائم تخم‌ریزی، هرس سرشاخه‌های آلوده حائز اهمیت فراوان می‌باشد.

در احداث تاکستان نیز انتخاب ارقام مقاوم انگور و انجام کشت در خاک‌های شنی و سبک که تلفات پوره‌ها به ریشه را کمتر می‌کند توصیه می‌شود. همچنین کنترل علف‌های هرز که منبع خوبی برای شروع حضور آفت می‌باشند نیز ضروری می‌باشد. آبیاری منظم و کوددهی درختان نیز با تقویت ریشه سبب گسترش آن به عمق شده و از دسترس پوره‌ها در سطح خاک خارج می‌شود.

شخم و پا بیل کردن پای درختان در اوایل فصل رویشی سبب خراب شدن دالا‌ن‌های حشره و قرار گرفتن آن‌ها در معرض عوامل بیرونی می‌شود. یخ­آب زمستانه نیز در کاهش جمعیت پوره‌ها در خاک مؤثر می‌باشد.

انجام مبارزه شیمیایی به تنهایی و بدون رعایت موارد فوق در کنترل آفت اثری نداشته و توصیه نمی‌شود و در صورت تراکم بالای آفت مدیریت تلفیقی در تمام منطقه توصیه می‌شود. از آفتکش‌های توصیه شده برای کنترل این آفت می‌توان به فیپرونیل به میزان 50 گرم برای هر درخت و ایمیداکلوپرید به مقدار 15 میلی‌گرم برای هر درخت اشاره کرد که به‌صورت کاربرد از طریق خاک در سطح سایه‌انداز درخت در اواخر بهار و قبل از خروج حشره بالغ توصیه می‌شود.