پیت ماس چیست؟

پیت ماس یا پیت خزه (Peat moss) چیست؟

پیت ماس (خزه تورب) یکی از اصلاح کننده‌های خاک است و به صورت فیبری مشاهده می‌شود و دارای رنگ قهوه‌ای تیره است. این ماده از خزه اسفاگنوم (خزه اسفاگنوم گیاهی است که در لایه سطحی بالای زمین، خاک یا یک باتلاق و در هوای سرد و مرطوب رشد می‌کند) و سایر مواد آلی است که در طی هزاران سال از باتلاق‌های ذغال سنگ نارس برداشت می‌شوند.

باتلاق‌های ذغال سنگ نارس در طول دوره‌های زمانی بسیار طولانی، با تجزیه جزئی مواد آلی تشکیل می‌شوند. به دلیل وجود آب در این باتلاق‌ها، شرایط بی هوازی حفظ می‌شود. شرایط بی‌هوازی موجب به تاخیر افتادن تجزیه کامل می‌شود. تجزیه به صورت بیهوازی انجام می‌شود و به همین دلیل سرعت توسعه آن اندک است (تجزیه کامل رخ نمی‌دهد). در یک دوره طولانی لایه ضخیمی از مواد همگن مرده به نام پیت ماس تشکیل می‌شود.

ذغال سنگ نارس از مواد مختلفی تشکیل می‌شود، اما بخش زیادی از ذغال سنگ نارس برداشت شده از خزه اسفاگنوم تشکیل می‌شود و به همین خاطر به آن پیت ماس گفته می‌شود.

نکته: پیت با پیت ماس متفاوت است.  پیت از مواد آلی غوطه‌ور در باتلاق‌ها به وجود می‌آید.

با توجه به اینکه فرآیند برداشت پیت ماس نسبت به سایر مواد پرهزینه‌تر است بنابراین خرید پیت ماس ​​نیز گرانتر می‌شود که استفاده از آن برای تولیدکنندگان اقتصادی نمی‌باشد. همچنین پیت ماس ​​در مقایسه با سایر مواد معدنی به آرامی شکل می‌گیرد و نگرانی‌هایی از لحاظ زیست محیطی برای آسیب به معادن پیت خزه وجود دارد. بنابراین لازم است که جایگزین‌های مناسب پیت ماس نیز مورد توجه قرار گیرند.

جایگزین‌های مناسب برای پیت ماس

1- ضایعات نارگیل یا کوکوپیت (Coconut coir, Coir peat, Coco peat):

کوکوپیت یا کویر پیت شناخته شده‌ترین جایگزین برای پیت ماس است. نارگیل از الیاف بین پوسته و پوشش بیرونی نارگیل ساخته شده است. پس از برداشت، الیاف بلند پوسته نارگیل برای موارد زیادی (درب، برس، طناب، حتی پر کردن اثاث یا لوازم داخلی) استفاده می‌شود. با این حال، الیاف کوتاه‌تر باقی مانده را می‌توان به عنوان جایگزین پیت ماس استفاده کرد. نارگیل دارای قابلیت نگهداری عالی آب است و تا 10 برابر وزن خود آب نگه می‌دارد. همچنین افزودن کوکوپیت به خاک به زهکشی و هوادهی مناسب کمک می‌کند و آب فراوان و اکسیژن کافی را در اختیار ریشه‌های گیاه قرار می‌دهد.

2- مواد چوبی (Bark chips & Wood fiber):

مانند الیاف چوب، خاک اره، یا پوست درخت کمپوست شده ایده‌آل‌ترین جایگزین برای پیت ماس محسوب نمی‌شوند، اما دارای مزایایی می‌باشند. چندین دهه است که مواد چوبی به عنوان راهی برای بهبود حفظ آب و افزودن مواد آلی به کار گرفته شده‌اند. این مواد خاک را برای گردش بهتر هوا و حرکت آب باز می‌کنند. میزان pH در چوب می‌تواند پایین باشد و خاک را اسیدی‌تر کند، که برای گیاهان اسید دوست آپارتمانی مانند رودودندرون و آزالیا مناسب می‌باشد، اما برای گیاهانی که محیط قلیایی‌تر را ترجیح می‌دهند گزینه مناسبی نیست. مواد چوبی نسبتاً ارزان هستند.

3- کمپوست (Compost):

کمپوست مملو از میکروب‌ها و مواد مغذی مفید است و معمولاً به عنوان طلای سیاه شناخته می‌شود. کمپوستی که از تجزیه زباله‌های حیاط و آشپزخانه حاصل می‌شود، سرشار از میکروارگانیسم‌هایی است که برای خاک مفید هستند. "طلای سیاه" به زهکشی کمک می‌کند، کرم‌های خاکی مفید را جذب می‌کند و ارزش تغذیه‌ای مناسبی دارد.

کمپوست می‌تواند به عنوان یک جایگزین مؤثر پیت ماس استفاده شود. هنگامی که کمپوست به خاک اضافه می‌شود، می‌تواند ساختار خاک را بهبود بخشد، نفوذ و حفظ آب را افزایش دهد و میکروب‌های مفید را به خاک اضافه کند. استفاده از کمپوست به کاهش زباله‌ها کمک می‌کند، در حالی که خاک را با مواد مغذی غنی می‌کند و نیاز به کودهای شیمیایی را کاهش می‌دهد.

4- سوزن‌های کاج (Pine needles):

سوزن کاج به راحتی یافت می‌شود. سوزن کاج به راحتی در دسترس و قابل تجدید است و میتواند جایگزین پیت ماس شود. در حالی که سوزن‌های کاج می‌توانند بافت خاک را تغییر دهند، اما تاثیر قابل توجهی بر میزان مواد غذایی ندارند. اسید تانیک (tannic acid) موجود در سوزن‌های کاج به آنها خاصیت اسیدی می‌دهد، اما لزوماً بر pH خاک اطراف تأثیر نمی‌گذارد. سوزن کاج بهتر است به عنوان مالچ در کشاورزی استفاده شود. سوزن‌ها به هم گره می‌خورند و حصیری ایجاد می‌کنند که آب می‌تواند به آن نفوذ کند، اما باد نمی‌تواند به راحتی آنها را جابه‌جا کند. برخلاف پیت ماس، سوزن‌های کاج آب را در خود نگه نمی‌دارند و نمی‌توانند به افزایش نگهداری آب کمک کنند.

5- ضایعات سلولزی درختان نخل یا پالم پیت (Palm peat):

پالم پیت به عنوان بستر کشت استفاده می‌شود و  از ضایعات درخت نخل (لیف‌های درخت خرما) به دست می‌آید. پالم پیت در ایران تولید می‌شود و قیمت بسیار مناسب‌تری نسبت به کوکوپیت و پیت ماس دارد.

6- پوسته برنج (Rice hulls):

در واقع پوست دانه برنج است که قبل از بسته‌بندی از برنج جدا می‌شود. این پوسته‌ها به طور کلی دور ریخته می‌شوند، اما می‌توان از آنها به عنوان یک افزودنی مفید به خاک استفاده کرد. نازک و تقریباً بی وزن هستند و به سبک شدن، بهبود زهکشی و هوادهی و جذب آب خاک کمک می‌کنند. پوسته برنج، غیرسمی و سازگار با محیط زیست است. زمانی که تجزیه می‌شود خاک را تغذیه می‌کند، اما به اندازه کافی پایدار است و فواید خود را در کل فصل رشد عرضه می‌کند. هنگام کوددهی در بهار پوست برنج را به باغ اضافه کنید و با خاک مخلوط کنید. برای گیاهان گلدانی، می‌توانید 10 تا 50 درصد پوست برنج را به خاک گلدان اضافه کنید. همچنین پوسته برنج می‌تواند به عنوان مالچ برای حفظ رطوبت و دفع علف‌های هرز عمل کند. پوسته برنج همچنین دارای pH خنثی است و برای تعادل در اسیدیته خاک مفید است.

7- خاک برگ یا کود برگ (Leaf mold):

باغبانان ارگانیک ارزش خاک برگ را می‌دانند. این ماده شامل برگ‌های انباشته شده‌ای است که در بیرون رها می‌شوند و به آنها اجازه تجزیه یا کمپوست شدن داده می‌شود. خاک برگ مزایای زیادی برای باغ‌ها فراهم می‌کند و جایگزینی ارزان و تجدیدپذیر برای پیت ماس است. هنگامی که خاک برگ با خاک مخلوط می‌شود، می‌تواند ظرفیت نگهداری آب در خاک را افزایش دهد و خاک را نرم کند.

8- کمپوست کود دامی (Composted manure):

کمپوست دامی یکی از بهترین جایگزین‌ها برای پیت ماس است که به خاک اضافه شده و یا به عنوان مالچ استفاده می‌شود. این منبع تجدیدپذیر و ارگانیک به افزایش کربن خاک کمک می‌کند و میکروب‌های مفید در خاک را افزایش داده و رشد گیاه را بهبود می‌بخشد. همچنین ظرفیت نگهداری آب را افزایش می‌دهد و ساختار خاک را بهبود می‌دهد. هنگام افزودن کود دامی به خاک حتما آن را قبل از پخش کردن کاملاً کمپوست کنید. کود تازه اسیدی‌تر است و دارای غلظت بیشتری از مواد مغذی به ویژه نیتروژن است که می‌تواند برای گیاهان آسیب‌زا باشد.

برخی دیگر از موادی که می‌توان به عنوان جایگزین پیت ماس به کار برد شامل ضایعات سبز کمپوست شده (Composted green wastes)، لجن شهری کمپوست شده (Composted municipal sludge)، باگاس نیشکر (Baggasse)، ضایعات چاي، آزولا (Azola) و غیره می‌باشد.

نکته: می‌توان ترکیبات بالا را به صورت جداگانه یا ترکیبی (معمولاً کارآیی بیشتری دارد) و یا همراه با پرلیت مورد استفاده قرار داد.